Wit-Rusland staat voor verkiezingen, niet voor democratie

De zetelverdeling, zo beweren dissidenten, zal gebeuren volgens de wil van de president van Wit-Rusland, Alexander Loekasjenko. Hij staat sinds 1994 aan het hoofd van dit land, dat tien miljoen inwoners telt. Het parlement heeft er, zoals in de meeste autocratieën, erg weinig te zeggen. Het leverde Loekasjenko de titel op van "laatste dictator van Europa".

De oppositie is ver van verenigd: sommige roepen op tot een boycot, anderen voeren campagne. Maar over een zaak zijn ze het allemaal eens: het verkiezingsproces verloopt niet zoals het hoort.

De kiescommissies registreerden de meeste kandidaten van de oppositie maar verboden de meest populaire, bijvoorbeeld op grond van vermeende financiële of andere onregelmatigheden.

Uitgesloten of opgesloten

"Registratie werd geweigerd bij diegenen die een eerlijke kans maken om te winnen", zegt analist Valery Karbalevitsj.

Onder de uitgeslotenen zitten onder meer Aleksandr Milinkevitsj, de voormalige rivaal van Loekasjenko in de presidentiële race, en Anatol Liaukovitsj, voormalig leider van de Wit-Russische Sociaal-Democratische Partij.

Sommige populaire dissidenten zitten vast in de gevangenis, zoals Mikalai Statkevitsj, die tot zes jaar cel werd veroordeeld voor het veroorzaken van rellen op 19 december 2010, de dag van de laatste presidentsverkiezingen.

Een aantal oppositieleden kan niet opkomen wegens voorwaardelijke straffen. Anderen vluchtten naar het buitenland, zoals Ales Mikhalevitsj, een andere presidentskandidaat, die werd gearresteerd en aangeklaagd voor het organiseren van rellen. Mikhalevitsj werd na twee maanden gevangenis vrijgelaten en getuigde over folterpraktijken op verschillende politieke gevangenen. Hij kon het land ontvluchten en kreeg politiek asiel in Tsjechië.

Jozef Stalin

Het schrikte hem nochtans niet af om zich kandidaat te stellen voor het parlement. Leden van het burgerinitiatief  'Vrijheid voor Mikalai Statkevitsj en andere politieke gevangenen' schoven de kandidatuur van Statkevitsj en Mikhalevitsj naar voren. Maar de kiescommissie deed dat af als een bespottelijke pr-stunt en vond geen "wettelijke grond" om hen te aanvaarden.

Ales Mikhalevitsj gelooft niet dat de oppositie erin zal slagen om het parlement binnen te geraken. "Of om Jozef Stalin te citeren: het zijn niet de mensen die stemmen die tellen, maar de mensen die de stemmen tellen."

Van de 68.945 kiescommissieleden die belast zijn met het tellen van de stemmen, is minder dan 0,1 procent van de oppositie. Tijdens de vorige parlementsverkiezingen werden 279 kandidaten geregistreerd, waaronder 70 van de oppositie. Geen van hen kon een zetel bemachtigen.

Nochtans vindt Mikhalevitsj dat een boycot een vergissing zou zijn. "De oppositie moet opkomen en laten zien dat onze kandidaten beter zijn dat die van het regime."

Belangstelling zoek

Onafhankelijke opiniepeilingen geven de president 25 tot 35 procent van de stemmen, vooral afkomstig van dorpelingen en gepensioneerden. Toch wil dat niet zeggen dat de rest klaar is om de oppositie te steunen.  De belangstelling voor de verkiezingen is immers ver te zoeken. "Geen van mijn vrienden is van plan om naar de stembus te trekken", zegt Alexei, een 26-jarige doctoraatsstudent uit Minsk. "Niet omdat we de stemming willen boycotten, gewoon omdat politiek ons niet interesseert. Deze verkiezingen zullen geen veranderingen brengen."

Hoewel hij zelf zeker is van zijn overwinning, lijkt Loekasjenko toch ook nerveus, vooral over een mogelijke boycot. In een toespraak op 1 september bekritiseerde hij diegenen die de electorale confrontatie uit de weg gaan. "Was het echte oppositie geweest, dan zouden ze strijden voor de macht in het belang van de natie. Maar zij die nu handelen, doen dat in het belang van bepaalde machten waarvan sommigen zich buiten ons land bevinden."

Sociale media

Andere signalen die op zenuwachtigheid van het huidige regime wijzen zijn de recente arrestaties van mensen die actief zijn via sociale media, vooral dan zij die oproepen tot een boycot.

Op 30 augustus werden vier woordvoerders van pro-oppositiegroepen opgepakt en mishandeld om het paswoord van hun sociale netwerksite vrij te geven. Een dag later rapporteerde mensenrechtenorganisatie Viasna dat de toegang tot de pro-oppositienieuwssites Charter97 en BelPartizan was geblokkeerd.

Velen geloven dat Loekasjenko aan de macht zal blijven tot hij de macht zal kunnen doorgeven aan zijn zoon Kola, nu acht jaar oud.

Mikhalevitsj voorspelt echter "een opstand binnen het staatsapparaat die de deuren zal openen naar verandering. "Voor mij is een Ceausescu-scenario mogelijk", zegt hij, verwijzend naar het Roemeense staatshoofd Nicolae Ceausescu, die in 1989 werd afgezet en geëxecuteerd na een twee uur durend, op televisie uitgezonden proces.