Nieuw kalfje biedt hoop én kopzorgen voor bedreigde neushoorn

Het risico op uitsterven voor de Sumatraanse neushoorn is het afgelopen weekend een klein beetje gedaald. Op 25 november, rond 4 uur plaatselijke tijd, is moeder Delilah bevallen van een gezond mannelijk kalfje in het Sumatraanse neushoornreservaat (SRS) in het Way Kambas National Park op Sumatra.

Succesvol programma

De spruit kwam ongeveer tien dagen voor de uitgerekende datum - de draagtijd van een Sumatraanse neushoorn is ongeveer zestien maanden - maar volgens de overheid is het kalfje gezond en weegt het 25 kilogram. Het is de eerste nakomeling van vader Harapan.

De geboorte is extra bijzonder omdat het de eerste keer is dat een in gevangenschap geboren vrouwtjesneushoorn zelf is bevallen. Moeder Delilah is zelf geboren in het SRS in 2016, vader Harapan in 2007 in de dierentuin van Cincinnati. Het is ook de tweede geboorte in het SRS in minder dan twee maanden tijd: op 30 september werd ook al een vrouwtjeskalf geboren. Het SRS zet hiermee een reeks successen voort, voor wat mogelijk het meest bedreigde grote landzoogdier op aarde is.

“Het fokprogramma van de Sumatraanse neushoorn scheert momenteel hoge toppen”, zegt Nina Fascione, uitvoerend directeur van de International Rhino Foundation (IRF). “Twee jaar geleden was er nog maar één paar Sumatraanse neushoorns in gevangenschap dat met succes nakomelingen kon voortbrengen. Nu zijn er drie paren, dus zes neushoorns, die hebben bewezen dat ze zich kunnen voortplanten. Dat biedt veel betere kansen voor het voortbestaan van de soort op lange termijn.”

De Indonesische minister van Milieu en Bosbouw Siti Nurbaya zegt in een reactie dat ze “dankbaar” is voor de nieuwe geboorte, de vijfde in het reservaat.

Toch bevindt de ernstig bedreigde neushoornsoort zich nog steeds op het randje van de afgrond. Met de nieuwe geboorte zijn er nu 11 Sumatraanse neushoorns in gevangenschap.

Vers bloed

In het wild is de soort bijna verdwenen: er zijn officieel nog minder dan tachtig exemplaren in het wild. Maar volgens een onafhankelijke schatting vorig jaar zijn er nog maar 34 à 47 in het wild levende neushoorns. Bronnen zeggen al jaren dat de populatie keldert en dat er misschien nog maar één neushoornpopulatie over is die groot genoeg is om zichzelf in stand kan houden: een afgelegen populatie in het Gunung Leuser National Park in de noordelijke punt van Sumatra.

In 2018 kondigde Indonesië aan dat het zou beginnen met neushoorns in het wild te vangen om de kleine, maar succesvolle populatie in gevangenschap aan te vullen. Maar vijf jaar later is er nog maar één exemplaar gevangen: Pahu, een vrouwtje van het eiland Borneo. Het dier is nog steeds niet ingeschakeld in het fokprogramma.

Pahu zou te klein en te oud zijn voor natuurlijke voortplanting, volgens bronnen die anoniem willen blijven. Toch hebben onderzoekers het afgelopen jaar met succes eitjes uit Pahu kunnen halen, die gebruikt kunnen worden om een embryo te produceren dat vervolgens geïmplanteerd kan worden in een surrogaatmoeder. De genen van Pahu zijn erg waardevol, omdat ze van een andere ondersoort is dan de dieren in Way Kambas.

Verwantschap

De recente geboorte van het kalfje belicht immers ook een belangrijk probleem: de nood aan nieuwe dieren in het fokprogramma in gevangenschap. De ouders van het kalfje zijn verwant: Harapan is de oom van Delilah aan vaderskant. Op dit moment zijn alle mannetjes in gevangenschap familie van elkaar. Ze stammen af van één mannetje, Ipuh, dat in de dierentuin van Cincinnati leefde.

“Dit is een noodsituatie, en we hebben geen keuze”, zegt Fascione over de noodzaak om verwante dieren te koppelen. “Het is gewoon de enige optie die we hebben voor de populatie.”

Ze voegt eraan toe dat op korte termijn een zekere mate van inteelt niet extreem riskant is voor een dier als dit.

“Het goede nieuws is dat er plannen zijn voor de langere termijn om een dier in Leuser te vangen... en zo wat verse genen in de populatie te krijgen”, zegt ze. “Het enige wat nodig is, zijn een paar nieuwe individuen die nieuwe genen meebrengen.”

Dat is een van de redenen waarom de druk op de Indonesische overheid toeneemt om meer neushoorns in het wild te vangen.

Luidruchtig

De Sumatraanse neushoorn is de kleinste neushoorn ter wereld en evolutionair gezien de oudste. Hij splitste zich waarschijnlijk zo'n vijftien miljoen jaar geleden af van de andere bestaande neushoorns. Het is een evolutionair wonder, de laatste soort van het geslacht Dicerorhinus. De Sumatraanse neushoorn is verwant aan de nu uitgestorven wolharige neushoorn en is nog steeds de meest behaarde van alle levende neushoorns.

Hij staat ook bekend als de meest vocale soort, die  “zingt” en geluiden maakt die worden vergeleken met die van dolfijnen. Ze snuiven en knorren ook en de neushoorns in Way Kambas raken erg gehecht aan hun verzorgers. In het persbericht van het Indonesische ministerie van Milieu merkt Satyawan Pudyatmoko op dat Sumatraanse neushoorns die in gevangenschap zijn geboren uiteindelijk gebruikt zouden kunnen worden om de wilde populatie aan te vullen. Dat zou betekenen dat ze worden vrijgelaten in het wild. Waarschijnlijk in het Gunung Leuser National Park, omdat daar nog Sumatraanse neushoorns voorkomen

“Dat is zeker een doel op lange termijn”, legt Fascione uit. “Eerst willen we de populatie redden en weer opbouwen. Tegelijkertijd willen we hun leefgebied beschermen en uiteindelijk gaan we voor herintroducties in het wild. Daar zijn we echter nog ver van verwijderd.”

Voorlopig gaat de aandacht dus uit naar moeder Delilah en het nieuwe mannelijke kalf, dat  op het moment van schrijven nog geen naam heeft.

“Je weet nooit of een neushoorn die voor het eerst moeder wordt weet wat ze moet doen, maar Delilah bracht dat kalf ter wereld en begon het te zogen zonder poespas”, zegt Fascione. “Het is een ongelooflijke gebeurtenis die hoop biedt voor de toekomst van deze ernstig bedreigde diersoort.”

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Mongabay.