Kirgizië telt duizenden "sociale wezen"

Zoals de meeste kinderen in het tehuis van Osh is Nargiza deeltijds wees. Haar vader verdween bij haar geboorte en haar moeder werkt in Rusland lange periodes aan één stuk door. Nargiza heeft geen broers of zussen en kent haar grootouders niet.

"Ik leef bij mijn moeder wanneer ze hier verblijft", vertelt de tienjarige Nargiza. "Niemand komt me bezoeken wanneer mijn moeder in Rusland zit. Ze zegt dat ze hard moet werken in Rusland omdat er anders geen geld is."

Invloed op schoolprestaties

Naar schatting 800.000 Kirgiezen of 15 procent van de bevolking werkt in Rusland en Kazachstan, meestal ergens helemaal onderaan de ladder door bijvoorbeeld sneeuw te ruimen in Moskou of schoon te maken in een fastfoodrestaurant.

Volgens haar leerkrachten gaat Nargiza meestal wel naar school, maar verstoort de onvastheid in haar leven haar ontwikkeling. "Haar alleenstaande moeder is meestal in Rusland op zoek naar werk. Die moeilijke situatie heeft een negatieve invloed op haar schoolprestaties. Het meisje is erg in zichzelf gekeerd en legt weinig contact met andere kinderen", vertelt lerares Zoya.

Onderzoek van Mijn Familie, een organisatie in Bishkek die geld krijgt van Unicef, wijst uit dat er vandaag 11.000 kinderen in de 117 opvangtehuizen of weeshuizen van Kirgizië zitten. De belangrijkste redenen zijn: de dood van een ouder (22 procent), moeilijke financiële situatie thuis (21 procent) of een scheiding (14 procent). Slechts 6 procent van de kinderen zijn echte wezen.

Bij familie inwonen

De toenemende armoede in Kirgizië en de arbeidsmigratie als gevolg daarvan doen het aantal zogenaamde sociale weeskinderen stijgen. Daartegenover staat dat de regering weinig doet om aan het probleem te verhelpen. "Sociale hulp voor behoeftige kinderen is onbestaand", erkent de recent aangestelde onderminister voor Sociale Ontwikkeling, Edil Baisalov.

Dat vindt ook Nazgul Turdubekova, directeur van de Liga voor Kinderrechten in Bishkek. Volgens haar werkt het regeringsprogramma uit 2011 om kinderen uit arme gezinnen financieel te helpen niet. "Er is gewoon geen programma voor sociale bijstand aan arme gezinnen."

Bovendien is het aantal kinderen dat bij familieleden woont een blinde vlek in de statistieken, zegt Gulnara Ibraeva, socioloog aan de Amerikaanse Universiteit van Centraal-Azië. "Als je kijkt naar de arbeidsmigratie moet het echte aantal kinderen dat bij familie inwoont veel hoger zijn dan de cijfers aangeven." Ze waarschuwt dat het gezin als instituut uiteenvalt.

"Kinderen worden een verpletterende last voor ouders. De regering kijkt niet om naar behoeftige kinderen. Het is een institutioneel probleem en we hebben al verschillende generaties verloren", aldus Ibraeva.

Slecht besteed geld

Turdubekova acht de regering verantwoordelijk omdat die het meeste geld aan instellingen overmaakt, en niet aan de families in nood. "Natuurlijk kunnen behoeftige gezinnen niet concurreren met de regering, en worden ze dan gedwongen om hun kinderen naar een weeshuis te brengen."

Daarnaast wordt het geld in instellingen niet goed besteed volgens Turdubekova. "Het kind krijgt slechts een derde van het geld dat de overheid voor hem heeft gestort. De rest gaat naar het onderhoud van gebouwen, nutsvoorzieningen en salarissen van het personeel."

Ook al zouden de geldstromen gereorganiseerd worden, dan nog zou dat weinig impact hebben op de arbeidsmigratie zelf en dus weinig beterschap inhouden voor kinderen zoals Nargiza. Maar het zou het financieel wel mogelijk maken dat ouders hun kinderen bij familieleden onderbrengen, een situatie die psychologen verkiezen boven een staatsinstelling.