“Een proteststem tegen het Pakistaanse leger legt de macht in handen van de militairen” (INTERVIEW)

De langverwachte algemene verkiezingen in Pakistan vonden plaats op 8 februari 2024. De inwoners van het Zuid-Aziatische land hoopten dat de ze met deze verkiezingen een periode van politieke onzekerheid zouden kunnen afsluiten.

Maar bijna een week na datum is het nog steeds onduidelijk wat de verkiezingsuitslag zal opleveren. Hoofdrolspelers Imran Khan en Shahbaz Sharif hebben allebei de overwinning opgeëist, te midden van beschuldigingen van verkiezingsfraude en betwiste stembiljetten.

Ayesha Jalal, een expert in de politieke geschiedenis van Pakistan aan de gerenommeerde Tufts University, legt uit wat deze verkiezingsuitslag betekent en wat er verder zou kunnen gebeuren.

Is het duidelijk wie Pakistan gaat regeren?

Ayesha Jalal: “Deze verkiezingsuitslag betekent dat geen enkele partij in staat is om alleen een regering te vormen. Een coalitieregering op federaal niveau is dus onvermijdelijk.

“En dat is net het heikele punt. De partij van de voormalige eerste minister, gedetineerde en Pakistaanse cricketheld Imran Khan, de Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), is de grootste partij in het nationale parlement geworden. Ongeveer 93 kandidaten zijn erin geslaagd om een zetel te veroveren als “onafhankelijken”. Ze moesten zich kandidaat stellen als onafhankelijken omdat de partij haar verkiezingssymbool, een cricketbat, niet mocht gebruiken. Het hooggerechtshof had namelijk geoordeeld dat de PTI had nagelaten om leiderschapsverkiezingen binnen de partij te houden, zoals de grondwet voorschrijft.

“Maar met een totaal van 265 zetels in het parlement betekent dit dat de PTI nog steeds ver verwijderd is van het aantal dat nodig is om alleen een regering te vormen.

“De Pakistan Muslim League-Nawaz, of PMLN, eindigde op de tweede plaats met 78 zetels. Dat aantal zal waarschijnlijk nog stijgen wanneer de onafhankelijke parlementsleden die banden hebben met de partij aansluiten. De PMLN heeft in principe de steun van het machtige Pakistaanse leger, maar presteerde minder goed dan verwacht in de verkiezingen. De partij wordt geleid door Shahbaz Sharif, die in 2022 Khan opvolgde als premier, en zijn broer, voormalig drievoudig premier Nawaz Sharif.

“De Pakistan People's Party (PPP) behaalde 54 zetels en werd daarmee derde. Daardoor verkeert ze in een positie om een andere partij te helpen een coalitie te vormen op federaal niveau.”

Is de PTI met de meeste zetels de koploper om een coalitie te leiden?

“De PTI heeft duidelijk gemaakt dat ze zelf een regering wil vormen en vindt dat haar mandaat gestolen is. Nog voordat de definitieve verkiezingsuitslag bekend werd, beweerde de PTI dat ze ongeveer 170 zetels had gewonnen – genoeg om een regering te kunnen vormen. Voorlopig daar nog geen bewijs voor geleverd.

“Dat suggereert dat de PTI niet bereid is om te accepteren dat ze niet genoeg stemmen heeft gekregen om zelf een regering te vormen. In plaats daarvan vecht de partij de resultaten aan en beweert ze dat haar stemmen illegaal zijn onderdrukt. De PTI heeft al in achttien kiesdistricten een formele klacht ingediend.

“Ik denk dat het waarschijnlijker is dat er een coalitie zal ontstaan tussen de andere partijen, onder leiding van de PMLN. Het electoraat heeft nochtans de PTI als grootste partij verkozen, de vraag is of dit resultaat hen tevreden zal stellen.”

Dat klinkt niet erg stabiel …

“Dat is het niet. Pakistan komt nu in een onzeker scenario terecht, in feite een politieke crisis.

“Coalities zijn niet ongewoon in de Pakistaanse politiek, maar ze zijn nooit gemakkelijk te beheren. Ze hebben de neiging om weinig krachtdadig te worden, zwak en vatbaar voor manipulatie.

“Een coalitie maakt het veel moeilijker voor welke regering dan ook om het soort gedurfde economische pakketten door te drukken die het land nodig heeft om vooruit te komen. Er is doortastend beleid nodig om te ontsnappen aan de diepgaande structurele problemen die de economie teisteren, zoals de beperkte belastinggrondslag en de afhankelijkheid van aalmoezen van andere landen. Om dat aan te pakken zijn harde, mogelijk impopulaire beslissingen nodig, die moeilijker zijn als een regering verdeeld is en een beperkt mandaat heeft.

“Het is mogelijk dat er op korte termijn een nieuwe stembusgang nodig is om een stabielere en meer werkbare regering te krijgen.”

De verkiezingen zijn in het Westen gebrekkig genoemd. Terecht?

“Naar Pakistaanse maatstaven verliepen de eigenlijke stembusgang relatief vreedzaam. Aan de vooravond van de verkiezingen was er een verschrikkelijke aanslag in de onrustige provincie Baloetsjistan waarbij 28 mensen om het leven kwamen. Maar de vrees voor wijdverspreid geweld op de dag van de verkiezingen bleek niet terecht.

“In de aanloop naar de verkiezingen zijn er inderdaad overdreven beperkingen opgeworpen voor bepaalde politieke activiteiten, maar de verkiezingen zelf lijken naar Pakistaanse maatstaven grotendeels geloofwaardig te zijn. Dat heeft het ook Pakistaanse ministerie van Buitenlandse Zaken al snel verklaard.

“Het feit dat de PTI, een partij die uit de gratie gevallen is bij de legerleiding, het zo goed heeft gedaan, suggereert dat er geen sprake was van grootschalige verkiezingsfraude. Op sommige plaatsen werden kiezers van de PTI lastiggevallen, maar dat was duidelijk niet voldoende om een enorme impact te hebben op hun totale stemmenaantal.

“Je kunt de Pakistaanse democratie niet vergelijken met die van de VS of een ander land. Het probleem met veel externe waarnemers van de Pakistaanse politiek is dat ze normatief praten. Dat wil zeggen dat ze de Pakistaanse verkiezingen zien door de ogen van wat elders algemeen als de norm wordt gezien.

“Maar de Pakistaanse politiek is uniek. Het land wordt gedomineerd door militairen, met generaals die al heel lang betrokken zijn bij de politiek, en dus ook bij de verkiezingen.

“Het alternatief voor gereguleerde verkiezingen, hoe rommelig die ook zijn, is een staat van beleg door het leger. En een gebrekkige democratie is beter dan de militaire laars.

“Bovendien verliepen de verkiezingen zelf relatief vreedzaam. Er is in het Westen veel kritiek geweest op de blokkering van mobiele telefoons en mobiel internet op de verkiezingsdag. Voor waarnemers van buitenaf lijkt dat misschien een onaanvaardbare inmenging in het verkiezingsproces. Maar in Pakistan was men echt bezorgd dat mobiele telefoons gebruikt zouden worden om explosieven tot ontploffing te brengen.”

Zal iemand blij zijn met de verkiezingsuitslag?

“De sterke prestatie van de PTI vertegenwoordigt een stem tegen het establishment, en meer specifiek zelfs een stem tegen het leger. Ironisch genoeg heeft de legerleiding vanwege het verdeelde nationale mandaat echter reden om tevreden te zijn met de uitslag.

“Een verdeeld nationaal parlement en een zwakke regering speelt in de kaarten van het leger. Als de PMLN als grootste partij in een coalitie regeert, zal ze in een relatief zwakke positie verkeren en de steun van het leger nodig hebben, vooral als de PTI in heel het land protesten tegen de verkiezingsuitslag organiseert.”

Zijn er ook positieve punten aan de verkiezingen?

“Ja, het proces om de steun van de bevolking te krijgen is voortgezet. Maar de nadelen wegen volgens de meesten zwaarder dan de voordelen. De verkiezingen van 2024 lijken net zo gemanipuleerd en gecontroleerd dan die van 2018, of misschien zelfs meer.”

“De opkomst wordt deze keer geschat op ongeveer 48 procent, wat lager is dan in 2018 toen het 51 procent was. De demografische verdeling is bemoedigend. Jongeren speelden een cruciale rol: 44 procent van de kiezers was jonger dan 35 jaar. Ook vrouwen speelden een grotere rol in de stemming. Meer vrouwen namen deel aan de verkiezing en wonnen ook zetels.

“Afgezien van partijpolitiek suggereert het resultaat dat oude tactieken om kiezers te intimideren en te onderdrukken grotendeels niet hebben gewerkt. De verwachting was dat de stroom van gerechtelijke uitspraken tegen Khan slechts enkele weken voor de verkiezingen en zijn gevangenschap zouden inhakken op zijn populariteit. Men ging ervan uit dat PTI-aanhangers thuis zouden blijven. Dat is duidelijk niet gebeurd.”

“Helaas heeft dat geresulteerd in het voortzetten van de politieke malaise in Pakistan. Het land gaat nu een nieuwe, onzekere periode in.”

-

Dit interview is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.