Abortus via medicatie gamechanger voor vrouwen in Argentinië

Viviana Mazur is arts in het ziekenhuis Santojanni in Mataderos, een volkswijk in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires. In haar functie als coördinator Seksuele Gezondheid in het stadsbestuur van Buenos Aires, heeft ze de vooruitgang op vlak van vrouwenrechten in haar land van nabij gevolgd. Tot 2020 was abortus slechts op twee gronden toegestaan, vandaag is de ingreep mogelijk op aanvraag tot 14 weken zwangerschap.

“Wat we tegenwoordig in het ziekenhuis ervaren is dat de meeste vrouwen vroeg op consult komen, soms al nadat ze enkele dagen overtijd zijn met hun maandstonden”, zegt ze. “Dat maakt het mogelijk om bijna alle zwangerschapsonderbrekingen op gang te brengen met medicatie, bij de vrouw thuis, met medisch advies en opvolging.”

Volgens Mazur zijn er veel voordelen van medicamenteuze abortus ten opzichte van de traditionele chirurgische procedures. “Het is minder traumatisch en risicovol voor de vrouw en ook goedkoper voor de gezondheidszorg”, legt ze uit.

Recht op zwangerschapsonderbreking

In Argentinië werd abortus in januari 2021 uit de criminele sfeer gehaald. Dat was het gevolg van een jarenlange strijd van de vrouwenrechtenbeweging, waarbij in de eindfase fel werd gedemonstreerd – door vrouwen én mannen. Ze droegen groene sjaals wat een pro choice-symbool is geworden in heel Latijns-Amerika.

Vandaag is er dus een wet van kracht die elke vrouw het recht geeft op vrijwillige zwangerschapsonderbreking tot de 14e week van de zwangerschap. Tijdens die periode is abortus bovendien gratis en de vrouw moet geen reden opgeven voor haar beslissing.

Tot deze wet er kwam, golden er sterke beperkingen voor wie abortus wou. Een uitspraak van het Hooggerechtshof die sinds 2012 van kracht was, stond zwangerschapsonderbreking alleen toe in het geval van verkrachting of als de zwangerschap het leven of de gezondheid van de vrouw in gevaar bracht.

Medicatie

In 2022, het eerste volledige jaar dat de versoepelde abortuswet van kracht was, werden er volgens officiële gegevens 96.664 abortussen uitgevoerd in de publieke gezondheidszorg van Argentinië, een land met 46 miljoen inwoners. In 2021 waren dat er nog 73.847.

“Meer dan 85 procent van de abortussen in 2022 werden uitgevoerd met behulp van medicatie”, zegt Valeria Isla, nationaal directeur Seksuele en Reproductieve Gezondheid.

“Het goede nieuws is dat het vandaag veilige ingrepen zijn geworden. Tot voor kort vonden de meeste abortussen clandestien plaats.”

Haar kantoor voorziet ook in trainingen aan gezondheidspersoneel uit het hele land over het veilig uitvoeren van een abortus en het toedienen van medicatie, een combinatie van mifepriston en misoprostol, een van de technieken die sinds 2005 wordt aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Vorig jaar heeft de WHO beide middelen geratificeerd als essentiële geneesmiddelen en werd hun doeltreffendheid en veiligheid voor abortus bevestigd.

Praktische hinderpalen blijven

De legalisering van abortus blijkt echter niet alle feitelijke barrières te hebben weggenomen. Dat beweert Socorristas en Red, een vrouwenorganisatie die ondersteuning biedt aan vrouwen die een abortus nodig hebben.

In 2022 ontving hun netwerk 13.292 oproepen van vrouwen die hun zwangerschap wilden beëindigen.

Volgens hun gegevens onderging uiteindelijk slechts 10 procent van hen een abortus in het openbare gezondheidszorgsysteem; de rest onderging de ingreep elders. De organisatie bood hen psychologische hulp, informatie, instructies, WhatsApp-berichten, telefoontjes en virtueel en persoonlijk gezelschap van ‘socorristas’ of helpers. Veel vrouwen kozen voor deze weg omdat die meer steun biedt dan ze in het reguliere gezondheidssysteem krijgen.

Verder blijkt ook dat het aantal openbare ziekenhuizen en gezondheidscentra dat abortussen uitvoert in 2022 is gestegen naar 1793 - tegenover minder dan 1000 in 2021 – maar dat in sommige provincies het aanbod nog steeds zeer beperkt is. In de noordelijke provincies Santiago del Estero en Chaco zijn er bijvoorbeeld respectievelijk maar acht en negen centra waar vrouwen terecht kunnen voor een abortus.

“Op sommige plekken heerst er weerstand van ambtenaren en een gebrek aan kennis bij collega's over ambulante behandeling met medicijnen”, zegt Ana Morillo, een maatschappelijk werker in de provincie Córdoba.

Morillo, een activiste en lid is van het Netwerk van Professionelen voor Keuze en de organisatie Katholieken voor Keuze, zegt dat het werk van de vrouwenrechtenbeweging ervoor heeft gezorgd dat Córdoba een van de provincies is met de grootste toegang tot abortus - 180 ziekenhuizen en gezondheidscentra kunnen er de procedure uitvoeren.

“De grootste ongelijkheid heerst nog tussen de steden en het platteland. Daar is het veel moeilijker om toegang te krijgen tot abortus. Dit zijn de ongelijkheden in het land waaraan we nog het hardst moeten werken”, zegt ze.