Stortplaatsen sluiten om de lucht in Latijns-Amerika te zuiveren

Meer dan 2700 ton gemeentelijk afval per dag werd gestort op Estructural, de grootste open stortplaats van Latijns-Amerika, aan de rand van de Braziliaanse hoofdstad Brasilia.

Het grootste deel van vijftig jaar dat de stortplaats actief was, werd het afval niet gescheiden, afgedekt of gecompacteerd. Vaak werd het verbrand. De stortplaats had geen systemen om insijpeling in de bodem te vermijden of gassen af te vangen.

Daardoor vervuilde de stortplaats de lucht en het water rond de stortplaats, wat de gezondheid van de omwonenden aantastte. Het grootste slachtoffer waren de 2500 mensen die rond de stortplaats woonden en bruikbare spullen zochten tussen het afval om te kunnen verkopen.

De stortplaats werd in 2018 gesloten en vervangen door recyclage-installaties en een stortplaats die verder van de stad ligt.

1,4 miljoen ton CO2

Door de sluiting vermijdt men de uitstoot van minstens 70 procent van de 1,4 miljoen ton CO2 die de stortplaats zou hebben gegenereerd tegen 2050.

Het lot van Estructural weerspiegelt dat van andere stortplaatsen in Latijns-Amerika. In de voorbije tien jaar zijn enkele van de meest vervuilende stortplaatsen in de regio gesloten, waaronder enorme faciliteiten in Brazilië, Mexico en Nicaragua.

De definitieve sluiting van dit soort stortplaatsen is een van de belangrijkste instrumenten om luchtvervuiling tegen te gaan.

Fijnstof

Ongeveer 40 procent van al het afval in de wereld wordt nog steeds gestort op open stortplaatsen, vooral in ontwikkelingslanden.

In Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied gaat het elke dag om 145.000 ton. De ontbinding en verbranding van dat afval produceert krachtige gassen die de lucht vervuilen, ernstige schade toebrengen aan de menselijke gezondheid en bijdragen aan de klimaatverandering.

Vooral de verbranding van afval is gevaarlijk. Het is in de regio een van de belangrijkste bronnen van zwarte koolstof, een sleutelcomponent van fijnstof (PM2.5). Dat fijnstof komt niet alleen in de longen van mensen terecht, maar ook in de bloedsomloop. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, luchtweginfecties en kankers.

330.000 doden

Op het Amerikaanse continent sterven elk jaar naar schatting 330.000 mensen voortijdig aan de gevolgen van een slechte luchtkwaliteit.

De giftige gassen die vrijkomen uit de stortplaatsen als gevolg van verbranding, hebben vooral gevolgen voor mensen die er werken, vaak informele werknemers, en in de omgeving wonen.

Ongeveer 250 gezinnen in extreme armoede woonden op de enorme stortplaats La Chureca in de Nicaraguaanse hoofdstad Managua, die in 2016 werd gesloten. De stedelijke autoriteiten stelde bij deze mensen ernstige aandoeningen van de luchtwegen vast, de levensverwachting was gedaald tot vijftig jaar.

4 miljoen kubieke meter afval

La Chureca was destijds de grootste open stortplaats in Centraal-Amerika, er lag meer dan vier miljoen kubieke meter afval.

De open stortplaats werd vervangen door een sanitaire stortplaats (waar gecompacteerd afval met lagen aarde wordt bedekt) en een recyclagefabriek. Via een programma voor sociale integratie werden huizen voor 258 gezinnen gebouwd, nieuwe banen gecreëerd en gezondheidsdiensten opgezet.

Bij de afbraak van afval komen ook methaan en CO2 vrij. Beide zijn broeikasgassen, dat wil zeggen dat ze klimaatverandering veroorzaken.

Methaan en CO2

De vervuilende kracht van methaan is tot 28 keer groter dan die van CO2. Afval kan zelfs jaren na de sluiting van een stortplaats methaan blijven uitstoten.

Bordo Poniente, ooit de grootste vuilnisbelt van Mexico-Stad, werd in 2011 gesloten. Er ligt naar schatting nog 70 miljoen ton afval begraven.

Bij de sluiting wilde men een biogasinstallatie bouwen om het methaan af te vangen. Dat had voldoende energie kunnen produceren om 35.000 huizen van stroom te voorzien. Maar de installatie kwam er niet. Op de site wordt wel ongeveer 90.000 ton compost per jaar geproduceerd.

Covid-19

“Als de huidige trends zich voortzetten, zullen open stortplaatsen verantwoordelijk zijn voor 8 tot 10 procent van de wereldwijde broeikasgassen in 2025”, zegt Atilio Savino, voormalig voorzitter van de International Solid Waste Association (ISWA), een organisatie met zetel in Wenen (Oostenrijk). Savino is coördinator van het rapport Perspectief op afvalbeheer in Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP).

“Het sluiten van deze stortplaatsen is de sleutel om twee van de grootste uitdagingen aan te pakken waarmee de mensheid nu wordt geconfronteerd: de klimaatcrisis en de covid-19-pandemie”, benadrukt Savino.

De pandemie legde de urgentie bloot van een duurzaam afvalbeheer dat de gezondheid van mens en planeet op lange termijn beschermt.

Herstelplannen na covid-19

“Het vinden van innovatieve oplossingen om afval te verminderen, het op de juiste manier te verwerken en het te gebruiken als onderdeel van een circulaire economie, is essentieel in de herstelplannen na covid-19 in Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied, waar slechts 10 procent van het afval wordt gerecycleerd”, zegt Jordi Pon, regionaal UNEP-coördinator voor afvalstoffen, chemicaliën en luchtkwaliteit.

UNEP werkt samen met de zeventien landen die in 2018, op het Forum van Milieuministers van Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied, een coalitie vormden om het probleem van de open stortplaatsen aan te pakken.
De landen “kwamen overeen om een roadmap te ontwikkelen voor de geleidelijke sluiting van stortplaatsen en de effectieve transitie naar een alomvattend afvalbeheer in de regio”, zegt Pon.