Het Pan-Afrikaanse Parlement moet zich herpakken als het wil overleven (Opinie)

Het Pan-Afrikaanse Parlement (PAP) kwam recent in het nieuws om de verkeerde redenen: er zijn beschuldigingen van machtsmisbruik door zijn Kameroense voorzitter Nkodo Dang. Hij zou een rapport over de organisatie en de financiering ervan in de doofpot willen stoppen. Ook zijn rijkelijke levensstijl op kosten van de Zuid-Afrikaanse regering heeft het imago van de instelling geen goed gedaan. 

Het PAP werd in 2004 door de Afrikaanse Unie opgericht en kreeg toen enkel een adviserende rol. Na vijf jaar, in 2009, zou een conferentie georganiseerd worden om de werking en efficiëntie van de instelling te evalueren, maar die conferentie is er nooit gekomen. 

Het PAP telt 250 leden die de vijftig lidstaten van de Afrikaanse Unie vertegenwoordigen. Elke lidstaat mag vijf afgevaardigden sturen. Het Parlement wordt geleid door een voorzitter en vier vicevoorzitters, die samen de vijf Afrikaanse subregio’s vertegenwoordigen. De werking wordt betaald door de Afrikaanse Unie en externe donoren zoals de Europese Unie, de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP).

Je zou het kunnen vergelijken met het Europees Parlement, maar er zijn twee cruciale verschillen: de vertegenwoordigers worden niet rechtstreeks verkozen, en het parlement heeft geen bindende wetgevende macht. 

Die machteloosheid en een gebrek aan verantwoording zijn nu al grote hinderpalen. Negatieve berichtgeving over extravagantie zouden de legitimiteit van de instelling verder kunnen ondergraven. Als er geen reactie komt, zouden ze zelfs het bestaan van de instelling in gevaar kunnen brengen, als financiers hun steun intrekken. 

Pijlers

De legitimiteit van een parlement steunt op twee pijlers. Een ervan is echte wetgevende macht, maar de Afrikaanse leiders tonen geen enkele intentie om de instelling meer macht te geven. Het PAP Protocol uit 2014 gaf het parlement enkel de macht om “ontwerpwetten op te stellen die ter goedkeuring voorgedragen kunnen worden aan de vergadering van staatshoofden”. Daardoor is het de facto niet veel meer dan een dure praatbarak die geen bindende regels kan opleggen. 

De tweede pijler is verantwoording. De leden van het PAP worden niet rechtstreeks verkozen maar door hun landen voorgedragen. Daardoor moeten ze geen rekenschap afleggen aan hun kiezers, enkel aan de nationale parlementen of regeringen die ze vertegenwoordigen. 

Dat lijkt ook het gedrag van Dang te verklaren. Als hij rechtstreeks verkozen was, zou hij mogelijk een grotere ‘sense of duty’ hebben gehad tegenover zijn kiezers en de vrees dat wangedrag afgestraft zou worden in de volgende verkiezingen. 

Gevaar

Beschuldigingen van corruptie en verspilling bij het PAP hebben een aantal schadelijke consequenties. Een daarvan is de mogelijkheid dat donoren hun bijdragen ter discussie stellen. 

Het PAP krijgt niet alleen middelen van buitenlandse donoren, maar ook van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank. Zuid-Afrika betaalt voor de operationele kosten. 

Hoewel de Zuid-Afrikaanse regering nog niet gereageerd heeft op de beschuldigingen, zijn de grote kranten in het land uiterst kritisch. Het is niet ondenkbaar dat Pretoria zich door de publieke opinie gedwongen ziet om de financiële bijdragen in vraag te stellen. 

Een tweede gevaar is dat de kritische berichtgeving schade toebrengt aan de ontwikkeling van de wetgevende ambities van het parlement, en zo ook de integratie van het continent. Als het parlement wetten kan opstellen, wordt het relevanter en krijgen burgers een belang bij het regionale integratieproces. 

Het imago van een corrupt parlement zal de vragen over de bestaansredenen alleen maar aanwakkeren. Het PAP is een dure aangelegenheid, en er kunnen vragen gesteld worden of het niet efficiënter is om dat geld aan andere strategische regionale integratieprojecten te geven, zoals infrastructuur of steun aan goed bestuur. 

Een schoon PAP is essentieel

De huidige controverse over het leiderschap bij het PAP is slecht nieuws voor de Afrikaanse integratie. Het wakkert de verdeeldheid binnen de instelling aan en kan zo de zoektocht naar meer autoriteit vertragen. 

De Afrikaanse Unie moet tussenbeide komen. De vergadering van staatshoofden moet eisen dat het PAP haar financiële rapport publiceert en de beschuldigingen tegen Dang onderzoekt. 

De Zuid-Afrikaanse vertegenwoordigers in het PAP hebben al hun bezorgdheid over het leiderschap van Dang laten blijken en beschuldigen hem van corruptie. Als hij schuldig bevonden wordt, mag de organisatie niet twijfelen en moet ze snel actie ondernemen. Alleen zo kan de Afrikaanse Unie een duidelijk signaal geven dat ze  geen onregelmatigheden tolereert. 

De Unie kan het zich niet permitteren dat de leiding van het parlement in de weg staat van de verdere regionale integratie in Afrika.

Bron: The Conversation