Zuidelijk Afrika heeft malaria toch nog niet uitgeroeid

“De goede resultaten die Zuid-Afrika, Botswana, Namibië en Swaziland de laatste vijf jaar hebben opgetekend, waren zo bemoedigend dat de regio werkelijk overtuigd geraakte dat het mogelijk werd om malaria tegen 2018 uit te roeien”, zegt Rajendra Maharaj.

“Zuid-Afrika kende bijvoorbeeld nog een ernstige opstoot tijdens het malariaseizoen van 1999-2000, met meer dan 62.000 geregistreerde gevallen. Dat cijfer daalde tot minder dan 5000 gevallen in 2016. De landen in de regio bereikten hun goede resultaten door gebruik te maken van programma’s die hun effectieve werking hebben bewezen, betere diagnoses en behandelingen, en het gebruik van het geneesmiddel artemisinine.”

Piek in 2017

- Hoe is de piek in het aantal malariapatiënten in 2017 te verklaren? Is die uitzonderlijk?

Rajendra Maharaj: “De cijfers voor sommige delen van Zuid-Afrika zijn drie keer zo hoog als die van vorig jaar. De realiteit is dat we slechts in enkele delen van het land malaria hebben kunnen elimineren. Het aantal gemelde gevallen in KwaZoeloe-Natal is toegenomen maar toch zal het hier mogelijk zijn om malaria onder controle te krijgen tegen 2020. Hetzelfde kan jammer genoeg niet gezegd worden van de provincies Mpumalanga en Limpopo. Deze gebieden zijn immers vatbaar voor geïmporteerde gevallen van malaria uit de grenslanden Mozambique en Zimbabwe.

“De piek die we dit jaar zien, beperkt zich niet tot Zuid-Afrika maar geldt voor de hele zuidelijke regio. De toename is het grootst in Namibië en Swaziland."

Milde winter

“We moeten nog bevestigen wat de piek in de regio veroorzaakte, maar het lijkt erop dat de milde winter een vruchtbare voedingsbodem vormde voor het kweken van muggen.

“Verder blijven er veel vragen. Zijn er foute inschattingen gebeurd? Werden we te relaxed en hebben we te weinig geplande acties uitgevoerd? Deze vragen moeten nog een antwoord krijgen. Pas dan zullen we een echte verklaring kunnen formuleren voor de toename.

“Het kan ook mogelijk zijn dat het malaria-controleprogramma onvoldoende was voorbereid op de terugkeer van een epidemie. Zo was er dit jaar op een zeker moment een tekort aan medicijnen. Die moesten in allerijl aangevoerd worden waardoor tijd verloren ging op het moment dat de epidemie toesloeg."

Meer poelen

“Nog een mogelijkheid is dat de hevige regen die de periode van droogte en hitte voorafging, meer poelen veroorzaakte waar veel larven konden overleven en zich ontwikkelen tot muggen.”

- Hoe gaat de regio vandaag om met malaria? Zijn er zwakke schakels in de strategie?

Rajendra Maharaj: “Er worden twee strategieën gebruikt om malaria onder controle te krijgen: sprays voor binnengebruik en het inzetten van met insecticide behandelde netten. In Zuid-Afrika wordt vooral gebruik gemaakt van sprays en is er een programma om de larven op de broedplaatsen van muggen te bestrijden. In Swaziland, Botswana en Namibië lag de nadruk eerst vooral op de sprays, maar ondertussen meer op het gebruik van netten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt het gebruik van verschillende bestrijdingsmethoden naast elkaar aan.”

- Zijn er nog andere uitdagingen voor de regio? Moet de focus volgens u verlegd worden?

Rajendra Maharaj: “De meest effectieve strategie was het besproeien van huizen met het krachtige insecticide DDT, via sprays voor gebruik binnenshuis. DDT blijft het goedkoopste insecticide. Er is heel weinig weerstand tegen het gebruik van DDT in de regio, maar er is een enorme politieke druk om ervan af te zien."

Afwisselend gebruik van insecticiden

“De impact van zulke sprays wordt ook gerelativeerd door de resistentie die insecten tegen de huidige generatie sprays hebben ontwikkeld. Insecticiden moeten echter afwisselend gebruikt worden en volgens een schema met tussenpauzen zodat resistentie wordt vermeden.

“In gebieden met veel besmettingen bleek dat de bescherming met sprays zoals voorgeschreven door de WHO, niet optimaal was. De regio haalt de voorgeschreven dekking in 80 procent van de huizen niet.

“Een andere reden tot bezorgdheid is dat steeds meer mensen weigeren om hun huizen te laten besproeien met insecticide. Een gebrek aan bewustzijn kan de reden zijn maar ook hier kan meespelen dat er een zekere laksheid optreedt door de verminderde ziektelast. Deze landen hebben daarom bewustmakingscampagnes nodig om mensen te informeren dat, zelfs zonder veel zieken, malaria terug kan opduiken zolang er besmette muggen in het gebied leven.”

Bron: The Conversation.