Hooggerechtshof zet Keniaanse verkiezingscrisis op scherp

Het Hooggerechtshof beschouwt de verkiezingen van 8 augustus als ongeldig en beveelt een nieuwe stembusgang binnen de zestig dagen, zoals de Keniaanse grondwet voorschrijft. Maar het probleem is dat het hof er niet heeft bijgezegd wat de Independent Electoral and Boundaries Commission (IEBC) precies verkeerd heeft gedaan. Het gevolg: Kenia moet nu snel nieuwe en betere verkiezingen organiseren - maar met dezelfde controversiële kiescommissie.

Het vonnis van het hooggerechtshof is nog onvolledig. Dat is begrijpelijk, want het hof moest volgens de grondwet binnen veertien dagen reageren op de vraag van de oppositie. Had het dat niet gedaan, dan was het land in een grondwettelijke crisis beland. Maar door geen duidelijke uitspraak te doen over de tekortkomingen bij de IEBC creëert het hof een nieuw probleem: het is onmogelijk om de IEBC te hervormen en tijdig nieuwe verkiezingen te organiseren.

Tijdsdruk

Het hof geeft zichzelf een extra drie weken om tot een volledig vonnis te komen. Dan zijn er nog amper 39 dagen over voor de nieuwe verkiezing. Oppositieleider Raila Odinga heeft al aangekondigd dat zijn coalitie zal weigeren deel te nemen aan verkiezingen onder auspiciën van het IEBC.

Maar tegelijk is het onmogelijk om IEBC-commissarissen te ontslaan zonder een tribunaal, dat gecontroleerd moet worden door het parlement. En om de zaken nog ingewikkelder te maken, hebben drie burgers een aparte zaak aangespannen tegen bepaalde IEBC-commissarissen.

Zelfs als het volledige vonnis er komt, zal het waarschijnlijk geen uitspraak doen over criminele activiteiten door individuen. Het hof was enkel gevraagd uitspraak te doen over de geldigheid van de verkiezingen op zich. Het kan wel aanwijzen op welke manier het verkiezingsproces verbeterd kan worden.

Procedure

De stembusgang werd ongeldig verklaard omdat de verkiezingscommissie in de fout ging. Dat suggereert dat er een verandering in de procedures of het personeel doorgevoerd zal moeten worden om betere verkiezingen mogelijk te maken. Een nieuwe verkiezing moet de fouten vermijden die bij de vorige gemaakt werden.

Het gaat onder meer over het verzenden van de resultaten, de inzet van veiligheidsdiensten en het onevenwichtig gebruik van overheidsmiddelen. Er zijn maar weinig van die correcties die op tijd uitgevoerd zullen kunnen worden.

Moord

De problemen zijn ernstig. Maanden voor de verkiezingen had een rechtbank het drukken van nieuwe stembrieven al laten stilleggen, omdat de firma Ghurair uit Dubai te nauwe banden zou hebben met de heersende president Uhuru Kenyatta.

Die klacht werd uiteindelijk verworpen wegens gebrek aan bewijs. Maar een deel van de verdediging van de IEBC was gericht op het tijdsgebrek, zo kort voor de verkiezingen. Als tijdsgebrek toen een geldige reden was, waarom zou het dat nu ook niet kunnen zijn? En waarom zou een nog haastiger georganiseerde verkiezing geloofwaardig zijn?

De moord op de IT-manager van de IEBC, Chris Msando, zal nu door de media nog nauwkeuriger onderzocht worden .

Maar zelfs als de moord rechtstreeks in verband gebracht kan worden met stemfraude, is er onvoldoende tijd om de verantwoordelijken te vinden voor de nieuwe verkiezingen. En het is erg onwaarschijnlijk dat het Hooggerechtshof aan de controversiële moord zal refereren in het vonnis, waardoor de geloofwaardigheid van de huidige IEBC verder wordt aangetast.

Oud zeer

De IEBC kampt al langer met een bedenkelijk imago, dat teruggaat op het back “Chickengate-schandaal”. Een Britse firma werd toen veroordeeld voor omkoping van de IEBC (toen nog onder de naam Interim Independent Electoral Commission) om de stemformulieren te mogen drukken voor het grondwettelijk referendum in 2010.

De Britse verdachten werden schuldig bevonden door een Britse rechtbank, maar aan Keniaanse zijde werd niemand veroordeeld. Dat creëert wantrouwen, en de huidige crisis kan dergelijke oude spoken doen herleven.

In de Keniaanse verkiezingen moeten lokale getuigen de officiële formulieren tekenen om te verzekeren dat het aantal klopt. Een centraal elektronisch telsysteem moet overeenstemmen met die lokale formulieren. Als de cijfers kloppen, wordt de verkiezing als eerlijk beschouwd. Het hooggerechtshof oordeelde dat zowel de IEBC als geheel als de voorzitter, Wafula Chebukati, verantwoordelijk zijn voor de mislukking op 8 augustus.

Maar Chebukati weigert om af te treden. Ook die beslissing is nefast voor het vertrouwen van de bevolking in de IEBC.

Nog meer tijdsgebrek

Om de bevolking te overtuigen van de eerlijkheid van de verkiezingen, moet het ontslag van Chebukati de eerste stap zijn. Vervolgens moet de IEBC het hooggerechtshof om meer tijd vragen. Dat zou niet de eerste keer zijn: ook de verkiezingen in 2013 werden uitgesteld, toen omdat er te weinig tijd was om de nieuwe grondwet te implementeren.

Sectie 86 van de Keniaanse grondwet wijst op de plicht van de IEBC om de resultaten van de verkiezingen transparant en accuraat te verzamelen. Aan die verplichtingen kan de commissie momenteel niet voldoen, omdat ze niet weet wat ze nu moet veranderen tegenover de vorige stembusgang. Sectie 86 geeft de commissie een duidelijke reden om het hof meer tijd te vragen.

Dominic Burbidge is postdoctoraal onderzoeker en grondwetspecialist aan de Universiteit van Oxford. Hij geldt als autoriteit rond de nieuwe Keniaanse grondwet, die een verregaande decentralisatie binnen de Keniaanse overheid betekende.

Bron: The Conversation