Tijdrovende rechtszaken doen Braziliaanse journalisten zwijgen

Tegen de Gazeta do Povo, de belangrijkste krant van Curitiba, is klacht ingediend door 48 rechters en aanklagers. Ze eisen schadevergoeding omdat de krant in februari hun lonen had gepubliceerd. Die lonen bleken tot 28 procent hoger te liggen dan het wettelijke plafond.

Meer dan 10.000 kilometer

“Er zijn weken geweest dat we vier dagen van de ene stad naar de andere gehold hebben in Paraná, om daar telkens voor de rechter te verschijnen. Ik denk dat we meer dan 10.000 kilometer hebben afgelegd”, zegt Rogerio Galindo, een van de drie aangeklaagde journalisten.

De zaken worden behandeld in kleine rechtbanken die over tientallen steden verspreid liggen in Paraná, de zuidelijke deelstaat waarvan Curitiba de hoofdstad is. Ook twee vormgevers en de uitgever staan terecht. “Met de advocaat en de chauffeur erbij zijn we met zeven mensen van wie het professionele en familiale leven overhoop is gehaald”, zegt Galindo. Een collega miste de laatste maanden zwangerschap van zijn vrouw.

Dure rechterlijke macht

Gelukkig voor de krant heeft het Federale Hooggerechtshof op 30 juni de rechtszaken geschorst. Een definitieve uitspraak moet nog volgen. De krant hoopt dat het Hooggerechtshof de stelling volgt dat de rechters van Paraná niet kunnen oordelen in deze zaak aangezien ze betrokken partij zijn.

De lonen van magistraten in Paraná vallen zo hoog uit via allerlei kostenvergoedingen, toelagen en andere mechanismen. “Op geen enkel moment is beweerd dat de verloning illegaal was, wel dat een legale opeenstapeling van extra’s resulteerde in sommen die de grondwettelijke grens overschreden”, zegt Leonardo Mendes Junior, redactiedirecteur van de krant.

De gegevens komen bovendien van een regeringswebsite. De krant heeft de gegevens alleen aan elkaar gekoppeld. Daarbij benadrukten de journalisten dat de rechterlijke macht in Brazilië 1,8 procent van het bbp kost, tegenover 0,4 procent in Europa.

Politieke koorts

Volgens de Vereniging van Magistraten van Paraná suggereert de “offensieve inhoud” van de krant dat er illegale praktijken waren. De vereniging ontkent dat ze de juridische acties tegen de krant heeft georkestreerd en dat die acties de persvrijheid bedreigen.

Feit blijft dat de krant door de voortdurende reizen van de journalisten maandenlang drie van zijn zeven politieke verslaggevers moest missen. “Dat gebeurde net op een moment van politieke koorts in het land”, zegt Mendes Junior. “Daardoor kwam het voortbestaan van de krant in het gedrang en dreigden de zaken onherstelbare schade toe te brengen. Terwijl de geschreven pers hier al met zware economische problemen kampt.”

Elke reis van de beklaagden kostte de krant ongeveer 25.000 real (ongeveer 7000 euro), de verloren uren van de journalisten niet meegerekend.

107 rechtszaken

Dit soort rechtszaken tegen journalisten is de laatste jaren frequenter geworden. Elvira Lobato, journaliste bij Folha de São Paulo, de grootste krant van Brazilië, publiceerde in 2007 een reportage over de duistere zaken van de IURD, een evangelische kerk, die eigenaar is van televisie- en radiozenders en kranten.

De IURD spande via zijn gelovigen 107 rechtszaken aan in het hele land. De journaliste en de krant wonnen die allemaal maar door de slopende procedures werden ze eigenlijk gestraft voor de uitspraak.

Tegen Lucio Flavio Pinto, een bekroonde journalist die sinds 1988 zijn eigen krant, Jornal Pessoal, uitgeeft in Belém (hoofdstad van de noordelijke deelstaat Pará), werden sinds 1992 al 33 zaken aangespannen door de lokale mediagroep Lque. Pinto publiceerde over illegale praktijken van de familie Maiorana, eigenares van de groep.

Meest efficiënte censuurmaatregel

De journalist ging rechten studeren om zich te kunnen verdedigen, waardoor hij minder tijd overhad voor zijn krant. Aangezien de krant bewust zonder publiciteit werkt, hangen de inkomsten volledig af van de verkoop.

De rechtszaken duurden gemiddeld vier tot vijf jaar. Er blijven er nog vier over, die al elf jaar aanslepen. Twee keer werd hij veroordeeld, maar daarbij kon hij rekenen op de solidariteit van mensen in het hele land die zijn boetes betaalden.

In verscheidene zaken vroegen de eisers niet de uitvoering van het vonnis. “Ze hebben liever dat het zwaard blijft hangen, zodat het proces verlengd wordt”, leidt de journalist daaruit af.

“Herhaalde rechtszaken zijn de meest efficiënte censuurmaatregel”, zegt Pinto, die van de internationale organisatie Reporters Zonder Grenzen de titel ‘Held van Vrijheid van Informatie’ kreeg.