Kaart toont spiraal van geweld in Irak na komst IS

Iraakse burgers zitten klem tussen het geweld van de Islamitische Staat (IS) en door de regering gesteunde sjiitische milities en regeringstroepen, zegt Donatella Rovera, die voor Amnesty het geweld documenteerde. "Sinds IS een jaar geleden grote delen van het land veroverde, zit Irak vast in een dodelijke spiraal van geweld. De afschuwelijke misdaden van IS worden beantwoord door steeds meer sektarische aanvallen door sjiitische milities. Die nemen de soennieten in het vizier uit wraak voor de misdaden van IS."

Sinds IS op 10 juni 2014 Mosul veroverde, de tweede grootste stad in Irak, heeft de groepering een waar schrikbewind ontketend met moorden op grote schaal, seksueel geweld, ontvoeringen en foltering, zegt Amnesty. Vooral sjiitische moslims en religieuze en etnische minderheden zijn daarvan het slachtoffer.

"De story map benadrukt het extreme, vreselijk geweld gepleegd door alle partijen", zegt Rovera. "Dat doet de sektarische spanningen oplopen en eist een onvoorstelbaar hoge tol onder de burgers van alle gemeenschappen. Dit is een inktzwart hoofdstuk in de geschiedenis van Irak. "

Bloedbad

Amnesty verzamelde ook getuigenissen over wraakacties door sjiietische milities, zoals een bloedbad in het dorp Barwana. Tientallen vrouwen en meisjes vertelden hoe leden van de milities en regeringstroepen op 26 januari 2015 hun mannelijke familieleden en buren uit hun huizen haalden om ze koelbloedig dood te schieten. Hun lichamen werden her en der in het dorp achtergelaten. Vele mannen hadden de handen geboeid en waren geblinddoekt. Alles wijst erop dat de mannen standrechtelijk geëxecuteerd werden. Een oorlogsmisdaad, zegt Amnesty.

"Overal lagen lichamen. Tientallen en tientallen lichamen. Sommigen bij de vuilnisbelt, anderen in het veld. Ik kan het niet vergeten: uiteengespatte hoofden, verwrongen lichamen, plassen bloed. De kinderen zagen het ook. Hun gegil weerklinkt nu nog in mijn hoofd. Het was onvoorstelbaar," zegt Nadia. Haar man, haar zoon en haar schoonzoon werden bij de aanval vermoord.

Ondanks toezeggingen van premier Haider Al-Abadi om een onderzoek te openen naar het bloedbad in Barwana, is er zes maanden later nog geen enkele maatregel genomen om de verantwoordelijken voor het gerecht te brengen.

Wraakactie door Jezidi's

Een andere wraakactie in de Sinjar-regio toont de verwoestende gevolgen van de campagne van etnische zuivering tegen de Jezidi's. De leden van die minderheid werden vorig jaar op grote schaal ontvoerd. Daarbij werden honderden mannen vermoord, vrouwen en meisjes verkracht en tot seksuele slavernij gedwongen.

Bij een wraakactie op 25 januari 2015 vielen leden van een Jezidische militie twee dorpen aan, Jiri en Sibaya. Ze doodden 21 inwoners, plunderden de huizen en staken ze in brand. De helft van de doden waren bejaarde of invalide mannen en vrouwen en kinderen. Veertig anderen werden ontvoerd, 17 van hen zijn nog altijd vermist. De inwoners vertelden dat er op het moment van de aanval een aantal Peshmerga en Asayish-troepen van de Regionale Overheid van Koerdistan aanwezig waren. Die deden niets om de aanval te stoppen.

"Het is heel verontrustend dat leden van de Jezidische gemeenschap, die zo veel te verduren heeft door IS, nu zelf dit soort wrede misdaden begaan," zegt Rovera. "Het recht in eigen handen nemen en wraak nemen op hele gemeenschappen is gewoon verkeerd. Voor de burgers brengt het alleen maar meer tragedie en lijden."

Diep verdeeld

Na een jaar machtsuibreiding door IS in Irak is het land meer verscheurd en dieper verdeeld dan ooit, zegt Rovera. "Rivaliserende partijen zijn vastbesloten om elkaar te vernietigen, zonder daarbij nog een onderscheid te maken tussen strijders en burgers."

De Iraakse overheid moet er volgens Amnesty alles aan doen om de sektarische spanningen te verminderen. "De daders moeten zonder onderscheid voor het gerecht gebracht worden", zegt Rovera. "De slachtoffers moeten weten dat wie oorlogsmisdaden of andere zware inbreuken begaat hiervoor individueel verantwoordelijk zal worden gesteld, ongeacht religie, etniciteit of positie. Als de straffeloosheid niet stopt, zullen de Iraakse burgers vast blijven zitten in een dodelijke cyclus van sektarisch geweld. In plaats van de individuele daders zullen hele gemeenschappen dan de prijs blijven betalen."

De interactieve kaart is te bekijken op de Amerikaanse website van Amnesty International.