Stel je de wereld eens voor als woestijn

Beeld het je eens in: droge en onvruchtbare grond, zo ver je maar kan zien. Geen spoor van groen, geen schaduw en geen spat water om de kurkdroge aarde te bevochtigen. Stel je dan voor dat dit landschap elk jaar aangroeit met 12 miljoen hectare? Waarom zou je dat doen? Omdat het al gebeurt.

Studies tonen aan dat jaarlijks 24 miljard ton vruchtbare bodem erodeert terwijl twee miljard hectare land te lijden heeft onder de gevolgen van woestijnvorming. Verwacht wordt dat droge grond alleen al in Afrika ten zuiden van de Sahara met 15 procent zal toenemen de komende tien jaar.

Oprukkende droogte

Wereldwijd zien 1,5 miljard mensen hun land, hun bestaansmiddelen en hun leven bedreigd door de oprukkende droogte.

"Met de stijgende wereldbevolking is het noodzakelijk om te werken aan de veerkracht van de natuurlijke bronnen", zei secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) Ban Ki-moon gisteren naar aanleiding van de
Werelddag tegen de bestrijding van woestijnvorming en droogte (WDCD).

De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) voorspelt een toename van de vraag naar voedsel met 50 procent tegen 2050. Ondertussen waarschuwen wetenschappers dat de opbrengsten van belangrijke gewassen zoals tarwe, rijst en maïs met 20 procent kunnen dalen het komende decennium als gevolg van warmere temperaturen.

Schaarste van deze producten kan dan weer leiden tot de opname van meer land voor geïndustrialiseerde landbouw, waarvan echter bewezen is dat die een belangrijk aandeel heeft in de opwarming van de aarde want goed voor 15 tot 30 procent van de CO2- en methaanuitstoot wereldwijd. Die opwarming werkt op haar beurt dan weer woestijnvorming in de hand.

Aanpassing van het ecosysteem

Vijfendertig procent van het aardoppervlak bestaat uit droge grond zoals savanne of gebieden met struikgroei en droge bossen.

Deze van nature dorre gebieden bieden vaak uitstekende voorbeelden om aangetaste grond te regenereren. Ze inspireerden tot oplossingen tegen woestijnvorming in de vorm van een op het ecosysteem gebaseerde aanpassing: een versterking van het natuurlijke systeem om de ergste gevolgen van de klimaatverandering op te vangen.

"Een goed voorbeeld van een aanpassing van het ecosysteem zien we in Niger waar vijf miljoen hectare grond opnieuw werd gewonnen", zegt Louise Baker van het VN-Verdrag ter bestrijding van woestijnvorming (UNCCD).

"Aanpassingen in landbouwtechnieken zoals het aanleggen van terrassen en de installatie van watertanks maken een groot verschil voor de grond die iemand bezit en bewerkt. Daarna is het aan de overheid en de grootgrondbezitters om die bestaande punten met elkaar te verbinden tot een mozaïek en uiteindelijk tot een veerkrachtig geheel."

Wereldbank

Tijdens een ceremonie op het hoofdkantoor van de Wereldbank in Washington bekroonde het UNCCD twee organisaties die woestijnvorming tegengaan door middel van de aanpassing van ecosystemen in lokale gemeenschappen. Zij sleepten de prestigieuze Land for Life Award in de wacht.

De Organisatie voor het behoud van Afghaanse berggebieden (COAM) en hun onvermoeibare inspanningen om bomen aan te planten en groene irrigatiesystemen te voorzien voor 300 dorpen viel in de prijzen, net zoals het Groene Azië Netwerk (GAN) dat in Mongolië, waar 78 procent van het land onderhevig is aan woestijnvorming, een leger van 25.000 man wist te mobiliseren om het dorre landschap van nieuw aangeplante bomen te voorzien.

Klimaatvluchtelingen die hier ooit vertrokken, keerden terug als GAN-vrijwilligers en konden hun ogen niet geloven bij het zien van de vergroening van wat ooit dor en dood land was.

Tijdens de bijeenkomst bij de Wereldbank werd opgeroepen om soortgelijke acties op het internationale niveau te herhalen.

Kritiek

Sommige activisten spaarden hun kritiek echter niet. Zij zegden dat de Wereldbank zelf deels schuld heeft aan de problemen van de klimaatopwarming, de voedselonzekerheid en de woestijnvorming door zijn agenda van grootschalige landbouw en plantages met monoculturen op te dringen aan ontwikkelingslanden.

Zo zou volgens gegevens van het Oakland Institute (OI) het beleid van de bank ertoe geleid hebben dat in Sierra Leone 20 procent van de landbouwgrond van de plattelandsbevolking verhuurd werd aan buitenlandse suikerriet- en palmolieproducenten.

Ook in Liberia zijn Britse, Maleisische en Indonesische palmoliereuzen langlopende contracten kunnen aangaan over landbouwgronden die voorheen in handen waren van de lokale bevolking.

"Dit beleid is het tegenovergestelde van wat we nodig hebben om woestijnvorming te bestrijden", zegt beleidsdirecteur Frederic Mousseau van OI. "Wat nodig is is diversificatie in de landbouw, bebossing, interactie tussen verschillende gewassen en andere technieken die kleine boeren kunnen uitvoeren. "

"In Mali bijvoorbeeld zijn kleine boeren op zoek naar overheidssteun om traditionele landbouw te kunnen beoefenen op de oevers van de rivier Niger. In plaats daarvan heeft de overheid 500.000 hectare vruchtbare grond aan 22 binnen- en buitenlandse investeerders gegevens voor de productie van bio-brandstoffen en monoculturen. Ook Mali is een land waar de Wereldbank erg actief is geweest."