Mexico staat op het punt militaire rechtspraak in te perken

Volgens Mexicaans recht schept het Hooggerechtshof een wettelijk precedent als het over vijf zaken een uitspraak doet. In de laatste paar dagen heeft het hof twee specifieke klachten over mensenrechtenschendingen door het leger behandeld en het vergadert nu over een derde. Mensenrechtenadvocaten hebben goede hoop dat het leger binnenkort niet meer zelf mag oordelen over de misdaden die het leger begaat in de strijd tegen drugsbendes.

"De effectiviteit van de regering, van een staat, kan niet ingaan tegen mensenrechten. De autoriteiten hebben een verplichting om effectief te zijn met volledig respect voor mensenrechten", zei de hoge rechter Arturo Zaldívar Lelo de Larrea deze week op CNN.

Geen actie

Een jaar geleden droeg het Hooggerechtshof de regering van president Felipe Calderón al op de zaken van legermisdaden over te dragen aan civiele rechtbanken, maar de regering heeft nog geen actie ondernomen. Nu, met twee uitspraken en nog een groot aantal zaken op de agenda van het Hooggerechtshof, wordt het vanzelf een wet.

"Het gaat die kant op en we hopen dat deze of misschien volgende week het benodigde aantal zaken wordt bereikt", zegt Santiago A. Canton, voormalig secretaris-generaal van de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten.

Mensenrechtenadvocaten strijden hier al voor sinds 2006, toen president Calderón een massaal offensief inzette tegen de georganiseerde misdaad. Tienduizenden soldaten werden het land ingestuurd, tienduizenden mensen zijn bij gevechten vermoord, waaronder een onbekend aantal onschuldige burgers. Volgens de vredesorganisatie Karavaan voor Vrede en Gerechtigheid zijn er 60.000 mensen gedood en 10.000 verdwenen.

Het aantal klachten over misdaden door het leger is sinds 2006 vervijfvoudigd, maar het leger heeft al die tijd het enige recht gehad op juridisch onderzoek – en eventueel vervolging. De bijna 5000 onderzoeken sinds 2007 hebben geleid tot slechts 38 veroordelingen, blijkt uit cijfers van het ministerie van Defensie.

Straffeloosheid

Volgens Canton is het een erfenis van de Spaanse monarchie, die het leger wilde beschermen tegen de gevolgen van de oorlogen overzee. "De militaire juridische bevoegdheden werden in de twintigste eeuw nog uitgebreid en zijn gebruikt om straffeloosheid te garanderen", schreef Canton woensdag in een artikel. Volgens de Mexicaanse Mensenrechtencommissie heeft van de zaken in 2010 en 2011 er niet één geleid tot een straf, een indicatie voor de straffeloosheid in het land.

Volgens president Calderón is 90 procent van de slachtoffers crimineel, maar niemand weet het zeker omdat de meeste zaken niet goed zijn onderzocht. Calderóns opvolger, Enrique Peña Nieto, heeft gezegd door te gaan met de militaire aanpak.

De recente ontwikkelingen zijn ook een leermoment voor activisten, zegt Alejandro Anaya, een bekende campagnevoerder van het Centrum voor Onderzoek en Onderwijs in Economie. Die hebben zich altijd vooral gericht op de uitvoerende macht. "Internationale druk van mensenrechtenorganisaties heeft president Calderón onder druk gezet om in elk geval te doen alsof hij wilde hervormen. Maar de meest belangrijke veranderingen schijnen te komen van het Hooggerechtshof."