Golf van ontsnappingen uit Ivoriaanse gevangenissen

Eliane Negui wist precies wat te doen toen ze hoorde dat een groep gevangenen was ontsnapt uit MACA, de belangrijkste gevangenis van Abidjan. De 24-jarige vrouw woont recht tegenover de gevangenis en had hetzelfde scenario twee maanden eerder nog meegemaakt. "Telkens als er een ontsnapping is, sluiten we ons snel op in onze kamers", zegt ze. "De bewakers beginnen te schieten, dus schuilen we snel in onze kamers om niet gewond te geraken."

In totaal ontsnapten twaalf gevangenen, waarvan er acht al snel weer opgepakt werden. Bij de eerdere ontsnapping braken maar liefst vijftig gevangenen uit.

Geweld

Het West-Afrikaanse land herstelt zich nog van het geweld na de verkiezingen in november 2010, toen de president Laurent Gbagbo weigerde af te treden na zijn verlies tegen de huidige president Alassane Ouattara. Tijdens de onlusten werden de 33 gevangenissen in het land opengezet en werd de infrastructuur grotendeels vernield.

In augustus 2011 werden de eerste gevangenissen weer geopend, nu zijn er 31 weer operationeel. Maar de ontsnappingen volgen elkaar op. In het laatste jaar waren er 17 ontsnappingen, waarbij zo'n 250 gevangenen konden ontkomen.

Voor het verkiezingsgeweld, waarbij naar schatting drieduizend doden vielen, werden de gevangenissen bewaakt door cipiers. Maar sindsdien mag enkel het leger nog wapens bezitten, en soldaten bewaken de gevangenis samen met de cipiers. Die zijn nog altijd ongewapend.

De terughoudendheid om het gevangenispersoneel te bewapenen, is tekenend voor het wantrouwen dat tussen de verschillende veiligheidsdiensten heerst. Omdat het aantal cipiers verdubbelde onder Gbagbo, heerst de perceptie dat het personeel loyaal is aan het oude regime.

De aanwezigheid van verschillende veiligheidsdiensten in de gevangenissen leidt tot een gebrek aan coördinatie. Eerder dit jaar konden 93 gevangenen ontsnappen in  Agboville, omdat er naar verluidt drie dagen lang geen bewaking was van de gevangenis. Volgens het ministerie van Justitie wordt er gewerkt aan een commandocentrum dat moet ingrijpen bij ontsnappingen. Daar zouden het leger, de cipiers en de politiediensten vertegenwoordigd zijn.

Voedsel

Maar de belangrijkste reden voor de golf van ontsnappingen is misschien wel het leven in de gevangenissen. Een rapport van de Amerikaanse ministerie van Buitenlandse zaken noemt de omstandigheden problematisch, met name de voedselvoorziening blijft "inadequaat".

Dat is ook de belangrijkste klacht van Emmanuel Biandjui Diffi, die zes maanden celstraf uitzat in MACA nadat hij een stuk land aan twee verschillende personen had verkocht. De gevangenen werden maar een maal per dag gevoed, zegt hij, "en de kwaliteit van het voedsel was erg slecht. Er zat niets in de soep – geen vlees en geen vis."

Bovendien, zegt hij, zijn veel gevangenen wanhopig omdat het gerechtelijk systeem te traag werkt. "Veel van de gedetineerden zijn niet formeel vervolgd", zegt hij. "Sommigen zijn in verdenking gesteld, maar de meesten niet. Ze willen er weg, ze willen berecht of vrijgelaten worden."