Vette kluif voor Israël moet vredesproces vlot trekken

Er staat veel op het spel. Als de gesprekken spaak lopen kan er volgens sommige waarnemers een derde intifada losbarsten op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem, waar de spanning al enkele maanden te snijden is door de verwoesting van Palestijnse huizen.

Uit een nieuwe Palestijnse opiniepeiling blijkt dat het merendeel van de ondervraagden zijn steun betuigt aan de recente aanval van Hamas, waarbij vier Joodse kolonisten werden gedood op de Westoever. De pesterijen en het vandalisme van de kolonisten, zoal de brandstichting in een moskee nabij Bethlehem, hitsen de gemoederen nog op.

Obama's speciale gezant, ex-senator George Mitchel, pendelt momenteel tussen de Arabische hoofdsteden in de hoop dat hij genoeg diplomatieke steun vergaart om president Mahmoud Abbas van de Palestijnse Autoriteit opnieuw aan de onderhandelingstafel te krijgen. Die stapte op nadat de Israëlische Eerste minister Binyamin Netanyahu eind vorige maand weigerde een gedeeltelijk moratorium van tien maanden op de bouw van nederzettingen in de bezette Westelijke Jordaanoever goed te keuren.

De leiders van de Palestijnse Bevrijdingsbeweging (PLO) en president Abbas' eigen Fatah verklaarden zaterdag na een vergadering dat Abbas slechts naar de onderhandelingen kan terugkeren als Netenyahu de bouw van nederzettingen bevriest. Washington hoopt dat Netanyahu zelf op zijn beslissing zal terugkomen nu de regering-Obama hem informeel tal van zaken heeft beloofd als hij akkoord gaat om het moratorium met zestig dagen te verlengen.

Israëlisch verlanglijstje

Sommige medewerkers van Netanyahu stellen vast dat de leider van Likoed-partij inderdaad zijn weigering om het moratorium te verlengen herbekijkt. Hij zou de kwestie deze week op een vergadering van het kabinet aankaarten, nog voor de bijeenkomst van de Arabische Liga in Libië.
 
Naar verluidt komt Netanyahu ook onder druk van een aantal belangrijke Amerikaanse joden, waaronder bestuursleden van de zogenaamde Israëlische lobby, die willen dat hij ingaat op het voorstel van Obama.  "Er zit veel lekkers bij", stelt iemand van een belangrijke pro-Israëlische groep. "Het is duidelijk dat de aanvankelijke weigering van Netanyahu slecht onthaald werd door sommige van zijn vrienden hier."

Dat lekkers staat opgesomd in een kladbrief die vorige maand werd onderhandeld, vooral door de Israëlische defensieminister Ehud Barak en een topmedewerker van Obama, Dennis Ross. Er zitten een aantal zaken bij die reeds lang op het verlanglijstje van Israël staan. David Makovsky, die samen met Ross een boek schreef over het vredesproces in het Midden-Oosten, maakte vorige week bekend dat aanbod ook de belofte omvat dat Israël Amerikaase steun krijgt om soldaten te legeren tussen een eventuele Palestijnse staat op de Westoever en de Jordaanse grens, om wapensmokkel en infiltratie te verhinderen.

Bovendien zou Washington een veto stellen tegen elke resolutie van de VN-Veiligheidsraad die zich kritisch uitlaat over Israël in het komende jaar en zou het extra wapensystemen leveren, waaronder raketten, vliegtuigen en satellieten die nog niet in vorige wapendeals opgenomen zijn. Tot slot beloven de VS aan Netanyahu geen verdere verlengingen van het moratorium te vragen als de zestig dagen verstreken zijn. De meeste waarnemers geloven dat de inhoud van deze deal opzettelijk aan Makovsky werd gelekt om de druk op Netanyahu te verhogen.

Amerikaanse vrijgevigheid

Het aanbod, en vooral de initiële reactie van Netanyahu erop, veroorzaakte tegengestelde reacties in de VS en in Israël. "Ik kan me moeilijk voorstellen dat Ross er iets heeft uitgelaten", schrijft M.J. Rosenberg, die reeds lang de Israëlisch-Arabische vredesinspanningen volgt, op zijn blog. "Bibi [Netanyahu] lijkt niet de geloven dat zijn relaties met de VS tweerichtingsverkeer moet zijn. Hij zal enkel deals overwegen waarbij de VS geven en hij krijgt."

"Als de Amerikaanse president al deze zaken wil geven in ruil voor nog een bevriezing van zestig dagen, wat zullen dan de compensaties zijn voor een volledig akkoord met Palestijnen", vraagt Orly Azulai van de Israëlische krant Ahronoth zich af. "Zelfs president George W. Bush bood niet zoveel in ruil voor zo weinig."

Stephen Walt, hoogleraar aan de Harvard-universiteit, vreest dat de vrijgevigheid van het aanbod een nieuwe klap betekent voor de geloofwaardigheid van Obama als bemiddelaar in het Midden-Oosten. Vooral omdat de president met het schaamrood op de wangen eerder dit jaar zijn eis aan Israël moest inslikken voor een volledige bouwstop op zowel de Westoever als in Oost-Jeruzalem.

Valstrik

De meest rechtse figuren in de Israëlische lobby, waaronder enkele groepen die banden hebben met de Joodse kolonistenbeweging, verwierpen daarentegen het aanbod dat ze bestempelen als betekenisloos, onvoldoende of een valstrik. Hetzelfde geluid viel zondag te horen bij de extreem-rechtse Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Avigdor Lieberman. Hij noemde het voorstel onderdeel van een plan om Israël permanent een akkoord op te dringen, namelijk twee staten voor twee volkeren volgens de grenzen van 1967. "Met de bevriezing willen de VS en de internationale gemeenschap twee maanden tijd kopen om een oplossing te vinden die Israël in de strot krijgt geramd."

Palestijnse functionarissen hebben zich intussen ook negatief uitgelaten over het aanbod. Ze vinden dat het in feite een beloning is voor Netanyahu's weigering om het moratorium te verlengen.