IS strijdt om een kalifaat in de Filipijnen

De veldslag duurt nu al twee weken. Een paar honderd islamistische militanten neemt het in de stad Marawi op tegen duizenden soldaten. Het zuidelijke eiland Mindanao heeft de afgelopen decennia veel geweld gekend, maar deze gevechten zijn ongewoon hevig. Dit is een goed voorbereide militaire operatie, een bewijs dat Islamitische Staat een probleem is geworden in Zuidoost-Azië en dat het Filipijnse archipel de zwakke schakel van de regio is.

Het geweld in Marawi begon op 23 mei toen het leger Isnilon Hapilon wilde arresteren. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste leider van Islamitische Staat in de Filipijnen, onder zijn leiderschap hebben verschillende splintergroepen zich verenigd.

Het leger werd getipt over zijn locatie, maar botste tijdens de raid op 400 zwaarbewapende militanten. De gemaskerde strijders verspreidden zich snel over de stad en gebruikten geavanceerde militaire technieken. De gevangenispoorten werden geopend en het hoofdkantoor van de politie werd overvallen. Een katholieke kerk werd met de grond gelijk gemaakt. Ook een sjiitische moskee werd vernietigd. Na de aanval hesen euforische jihadi's de IS-vlag.

Marawi is nu een belegerde stad waar zwaar gevochten wordt. Op het hele eiland Mindanao is de noodtoestand afgekondigd. Het leger heeft sinds 23 mei grote delen van de stad opnieuw in handen, maar enkele wijken worden nog bezet door de rebellen. Naar schatting 500 tot 600 burgers zitten er in de val.

Gesofisticeerde aanval

Dit is de grootste uitdaging voor Rodrigo Duterte sinds hij een jaar geleden president werd. Zijn troepen werden overdonderd door de aanval en hebben moeite om de stad weer onder controle te krijgen. Duterte zei dat de rebellen snel opgekuist zullen worden.

"Over een paar dagen is het allemaal voorbij," beweerde de president zaterdag toen hij gewonde soldaten ging bezoeken. "Ik zal niet aarzelen om alle mogelijke middelen te gebruiken. Ik kan deze oorlog in 24 uur beëindigen als ik de hele boel platbombardeer." De legerleiding is voorzichtiger met voorspellingen.

Niet alleen het risico op burgerslachtoffers is een hindernis voor een snelle bevrijding van Marawi. Blijkbaar zijn de militanten goed voorbereid. Ze beschikken over grote voedselvoorraden en een arsenaal aan zware wapens. Ze hebben tunnels aangelegd en opereren vanuit kelders.

Dit is niet eerder vertoond in Mindanao. De Filipijnen is een katholiek land, maar het zuidelijke eiland heeft een grote moslimbevolking. Al tientallen jaren vechten islamistische separatisten tegen de regering, maar de aanval op Marawi is veel gewelddadiger dan de eilandbewoners gewend waren.

Onder een nieuwe vlag

Isnilon Hapilon, het doel van de mislukte raid in Marawi, is de leider van Abu Sayyaf ('Vader van het Zwaard'), een islamistische groep die bekend staat om ontvoeringen. In 2014 zwoer hij trouw aan Islamitische Staat en vormde zijn criminele bende om tot een ideologische terreurgroep. Hij kon alle andere islamistische groeperingen verenigen onder de vlag van IS. Hij wordt door Islamitische Staat nu de emir van Zuidoost-Azië genoemd.

Terwijl Duterte zijn brutale oorlog tegen drugs voerde, heeft hij de verschuivingen van het islamistische ultra-extremisme in Mindanao niet gezien. Dat is nu verenigd en internationaal. Want voor het eerst zijn er ook buitenlandse jihadi's actief in Mindanao. Het Filipijnse leger heeft weet van strijders uit Indonesië, Maleisië, India, Saudi-Arabië, Tsjetsjenië en Marokko.

Het geweld in Marawi is een gevolg van de neergang van IS in het Midden-Oosten. Het wordt voor jihadi's moeilijker om naar het zelfverklaarde kalifaat te reizen. Daarom moedigen IS-leiders in Raqqa nieuwe strijders aan om naar de Filipijnen te gaan als ze niet naar Syrië kunnen.

Nu riskeert Zuidoost-Azië een magneet te worden voor jihadi's. En Mindanao heeft de vruchtbaarste grond voor islamistische ultra-extremisten. Er zijn veel moslims op het eiland, vaak gedesillusioneerd door de corrupte overheid. In de hele regio leven er ongeveer 600 miljoen moslims, dat kan heel wat rekruten opleveren. De zee rond Mindanao is wetteloos en zit vol piraten. Dat maakt het makkelijk om ongezien strijders en wapens aan te voeren.

Wanneer Marawi weer bevrijd wordt, is het gevaar dus niet geweken. Duterte moet een strategie verzinnen die verder gaat dan het gebruik van geweld. Want de noodtoestand leidt alleen maar tot meer arrestaties. Overvolle gevangenissen zijn een goeie kweekvijver voor terroristen. Het lost de wortels van radicalisering niet op: armoede, slecht bestuur en een falende justitie.