Sri Lanka zakt dieper weg in politieke crisis (OPINIE)

Een panel van drie rechters draaide een actie terug van de Sri Lankaanse president Maithripala Sirisena, die vorige week op onwettige wijze het parlement ontbond.

Aanhangers van de ontslagen premier Ranil Wickremesinghe vierden de uitspraak voor de zwaar bewaakte rechtbank in de hoofdstad Colombo, een uitspraak die gezien wordt als een van de belangrijkste in de geschiedenis van Sri Lanka.

Hoe kwam het zo ver?

De uitspraak van het hooggerechtshof is de laatste ontwikkeling in een politiek drama dat het land overspoelt sinds het ontslag van Wickremesinghe eind oktober. Sirisena benoemde toen Mahinda Rajapaksa, de sterke man van de burgeroorlog, in zijn plaats. Vervolgens riep hij op tot verkiezingen op 5 januari. Die verkiezingen komen er nu zeer waarschijnlijk niet.

Sirisena beweert dat een samenzwering om het te vermoorden de belangrijkste reden is voor zijn handelen. Maar er was geen grondwettelijke basis voor het ontbinden van het parlement of het afzetten van een zittende premier.

De stap van de president om het parlement te ontbinden kwam enkele dagen voordat het zou samenkomen om te stemmen over de premierspost. Sirisena wilde Rajapaksa op die post zien, maar daarvoor leek geen meerderheid in het parlement.

Wie is de premier?

Sri Lanka heeft een lange democratische traditie die teruggaat tot de Britse koloniale tijd. Die traditie kende veel ups en downs, inclusief een burgeroorlog die 25 jaar heeft geduurd en een autoritaire leider (Rajapaksa) die president was tussen 2005 en 2015. Aan de oorlog kwam in 2009 een einde.

Nooit eerder werden de Sri Lankaanse grondwet en democratische principes zodanig ondermijnd als nu. Sinds zijn ontslag stelt Wickremesinghe continu dat hij de legitieme premier van het land is, en een meerderheid van het parlement steunt hem daarin. Rajapaksa krijgt echter de steun van de president en belangrijke overheidsinstanties.

Waarom is Wickremsinghe ontslagen?

De mogelijke terugkeer van Rajapaksa heeft geleid tot grote zorgen in Sri Lanka en daarbuiten.
Slechts drie jaar geleden viel zijn eigen partij uiteen in twee kampen en werd een coalitie gezocht met de grote oppositiepartijen om Sirisena als presidentskandidaat te lanceren. Ironisch genoeg ging die verkiezing gepaard met de aankondiging van een nieuwe “Yahapalana” coalitieregering, een term die “goed bestuur” betekent. Maar dat liep niet volgens plan.

Sirisena en Wickremesinghe konden niet samenwerken en geen van de belangrijke verkiezingsbeloften werd waargemaakt. Ondertussen ging het met de economie steeds slechter. Er leek weinig hoop meer voor de coalitie toen een nieuwe partij, opgericht door de familie Rajapaksa, in februari de locale verkiezingen won.

Vervolgens deed het verhaal over de geplande liquidatie van Sirisena de ronde, een complot waarbij buurland India betrokken zou zijn. Het werd een kabinetskwestie, maar Sirisena was ontevreden over de reactie en ontsloeg Wickremesinghe omdat hij vond dat zijn leven in gevaar was.

In werkelijkheid waren de politieke verschillen tussen Sirisena en Wickremesinghe de oorzaak van de ontevredenheid. Sirisena stelde dat hij “geen uur langer meer zou blijven”, mocht Wickremesinghe terugkeren.

Hoe nu verder?

Sirisena zei aanvankelijk dat hij het parlement buiten spel had gezet om zijn “nieuwe regering” de mogelijkheid te geven een kabinet te benoemen en begroting te presenteren.

Het lijkt er echter op dat de actie bedoeld was om tijd te winnen, zodat het Rajapaksa-kamp parlementsleden kon omkopen. Eén parlementariër beweerde zelfs dat hem 2,8 miljoen dollar was geboden door een handlanger van Rajapaksa.

Afgaand op het verleden had het Rajapaksa kunnen lukken genoeg tegenstanders zo ver te krijgen toch voor hem te kiezen. Maar dit is geen gewone machtsstrijd.

Vanwaar de weerstand tegen Rajapaksa?

Aan het presidentschap van Rajapaksa kleeft zijn controversiële antwoord op de burgeroorlog en het vreselijke einde van het conflict, waarbij tienduizenden onschuldige mensen omkwamen.

Hij voerde een autoritair bewind dat zich kenmerkte door nepotisme en corruptie. Op een zeker moment beheerde zijn familie de helft van het Sri Lankaanse budget. Ook slaagde hij erin om de grondwet te amenderen, zodat hij meer macht kreeg en een presidentschap voor het leven in zicht kwam.

Dan zijn de geopolitieke gevolgen van zijn presidentschap nog niet genoemd en zijn mogelijke terugkeer in de regering. Sommige commentatoren zetten de huidige crisis neer als een machtsstrijd tussen India en China. Het is zeker waar dat India een voorkeur heeft voor Wickremesinghe, en China liever Rajapaksa als premier ziet.

Tijdens zijn bewind ging Rajapaksa met China in zee voor de bouw van een grote haven. Door dat project ontstond voor Sri Lanka een aanzienlijke schuld aan China. Het land kon de leningen niet terugbetalen, en werd zo gedwongen de haven over te dragen aan China via een 99-jarig leasecontract.

Gezien deze voorgeschiedenis is het niet verrassend dat China als eerste van een handvol landen het premierschap van Rajapaksa erkende. Maar uiteindelijk gaat het over binnenlandse politiek. En wat er ook gebeurt, een terugkeer naar geweld is een realistische optie. De interventie van het hooggerechtshof heeft vooralsnog voorkomen dat de Sri Lankaanse democratie in de afgrond is beland. Maar ze staat nog op het randje.

Rajapaksa heeft vertraging als strategie gekozen. Maar hij schrikt niet terug voor geweld en hij zou in de verleiding kunnen komen, mocht zijn huidige strategie om meer politiek invloed te krijgen, niet lukken.

Bron: The Conversation