Sinds 2007 zijn 37.000 mensen verdwenen in Mexico

Op 1 december geeft de conservatieve president Enrique Peña Nieto de fakkel door aan zijn linkse opvolger Andrés Manuel López Obrador. Op de valreep veegt het Comité tegen Gedwongen Verdwijningen van de VN hem nog flink de mantel uit.

Het comité, onderdeel van het Bureau van de Hoge Commissaris van de Rechten van de Mens, “betreurt diep” dat in Mexico “nog altijd sprake is van gedwongen verdwijningen op grote schaal op een groot deel van het grondgebied.” Sinds 2007 zijn 37.435 gedwongen verdwijningen geregistreerd in Mexico.

Meerdere keren slachtoffer

Het comité, dat bestaat uit tien onafhankelijke deskundigen uit landen die het VN-verdrag tegen gedwongen verdwijningen hebben geratificeerd, betreurt ook dat de straffeloosheid in Mexico aanhoudt en verschillende mensen meerdere keren slachtoffer worden.

De Mexicaanse regering krijgt voorts een blaam voor het “gebrek aan betrouwbare gegevens over de gedwongen verdwijningen”. Roberto Cabrera, van de Nationale Commissie voor het Onderzoek naar Vermiste Personen, geeft alleen toe dat ze “data van zeer slechte kwaliteit” hebben.

Van de 37.435 gevallen heeft de Nationale Commissie er ongeveer 26.000 kunnen identificeren met geboortedatum en de namen van vader en moeder. Van ongeveer 16.000 mensen zijn biometrische gegevens (foto's en vingerafdrukken) gevonden, zegt Cabrera.

Geringe aantal veroordelingen

Het Comité verwijt de Mexicaanse overheid dat amper mensen worden veroordeeld in processen rond gedwongen verdwijning. Grace Fernández Moran van de Beweging voor Onze Verdwenen Mensen in Mexico, spreekt van “43 veroordelingen: tegenover meer dan 37.000 gevallen is dat niets.”

In hun conclusies, die deze week zijn bekendgemaakt, tonen de tien VN-experts zich bezorgd over “het hoge aantal niet-geïdentificeerde lijken en massagraven die niet op een geschikte manier zijn behandeld”.

Zwaarste uitdaging

De vertrekkende Mexicaanse regering erkent dat de verdwijningen zijn uitgegroeid tot “de zwaarste uitdaging” op het vlak van mensenrechten, zei viceminister voor Multilaterale Zaken en Mensenrechten, Miguel Ruiz Cabanas, aan het comité.

“Wij erkennen dat de respons van de staat nog steeds onvoldoende is. We hebben de families en geliefden van de verdwenen mensen geen antwoord kunnen bieden en hebben ook de verblijfplaats van de vermisten niet gevonden”, verduidelijkt Ruiz aan IPS.

De federale structuur van Mexico, met 32 staten die hun eigen grondwet en bevoegdheden hebben, belemmert de inspanningen om de mensenrechten van de 129 miljoen inwoners te beschermen, zegt hij. Niettemin doen de meeste verdwijningen zich voor in drie staten: Guerrero, Tamaulipas en Veracruz.

Drugs en wapens

Mexico heeft een grens van meer dan 3000 kilometer met de Verenigde Staten, de grootste afzetmarkt voor drugs ter wereld. Het land is goed gelegen tussen Zuid-Amerikaanse productiecentra en de afzetmarkten, waar de vraag naar verschillende soorten illegale drugs, en vooral van opiaten, gestaag toeneemt, zegt Ruiz.

Als verzachtende omstandigheid roept Ruiz de illegale wapenhandel vanuit de Verenigde Staten in. In 2015 waren er in het grensgebied van de VS 6700 winkels gevestigd met een federale licentie om wapens te verkopen, of 3 wapenhandelaars per 1609 meter grens.

De helft van de illegale wapens die in Mexico in omloop zijn, vooral zware aanvalswapens, komen uit de grensstreek van Texas, een derde uit het naburige Arizona.

Niet bevoegd

Mexico weigert de bevoegdheid van het Comité te erkennen om zelf klachten van Mexicaanse burgers te onderzoeken. Dat komt aan de Mexicaanse regering toe, zegt Ruiz.

De regering reageert zo “uit angst of hoogmoed”, zegt Fernández Moran. “Ze vraagt niemand om hulp om deze noodsituatie aan te pakken.”

Slachtoffers en mensenrechtenactivisten moeten toenadering zoeken tot de volgende regering, zegt Olga Guzmán Vergara van de Mexicaanse Commissie voor de Verdediging en de Bevordering van de Mensenrechten (CMDPDH). “We moeten duidelijk te maken dat gedwongen verdwijningen een prioriteit zijn.”

Nieuwe regering

Ze eist van López Obrador “kordate, adequate en effectieve antwoorden die de kritieke situatie van massale en systematische mensenrechtenschendingen en straffeloosheid aanpakken”. De CMDPDH stelt voor een centraal mechanisme in te stellen dat de toepassing van normen en internationale aanbevelingen bij de instellingen van alle niveaus mogelijk maakt.

Guzmán hoopt op een onafhankelijk openbaar ministerie, “dat niet ondergeschikt is aan de president, zoals nu het geval is”, en geleid wordt door iemand die na een “transparante en openbare” procedure is aangesteld.

De CMDPDH vraagt ook een internationaal mechanisme om de straffeloosheid in Mexico te beëindigen, iets zoals de Internationale Commissie tegen Straffeloosheid in Guatemala, die de VN en de Guatemalteekse regering in 2006 hebben opgericht.

Het Comité tegen Gedwongen Verdwijningen is ook bezorgd over de rol die het Mexicaanse leger heeft gekregen bij het garanderen van de openbare veiligheid. Het dringt erop aan de civiele rechtshandhaving te versterken en een plan voor de geleidelijke terugtrekking van het leger uit veiligheidstaken op te stellen.