Niet iedere Cubaan mag zelfstandige worden

Om de productiviteit op te drijven gaat de Cubaanse regering massaal overheidsbanen schrappen, naar schatting meer dan een miljoen banen gespreid over vijf jaar. De versoepeling van de wetgeving voor zelfstandige arbeid moet dat enorme overschot aan arbeidskrachten helpen opvangen.

Maar van de 178 zelfstandige activiteiten die nu zijn toegestaan, zijn er slechts twee of drie voor mensen met een iets hogere opleiding, en ook dan nog met beperkingen.
"Toen ik zei dat ik burgerlijk ingenieur was, keken ze mij bedenkelijk aan. Een ambtenaar gaf me de raad voedingswaren te gaan verkopen, dat zou meer opbrengen", schreef iemand in een lezersbrief naar de officiële krant Granma over zijn bezoek aan het ministerie van Arbeid.

De briefschrijver heeft 37 jaar ervaring, heeft de kans zich te associëren met anderen voor de bouw van woningen en andere projecten. Maar bij het ministerie kreeg hij te horen dat de mensen met een academische opleiding deze activiteit niet als zelfstandige mochten uitoefenen.

300.000 zelfstandigen

Viceminister van Arbeid Carlos Mateu bevestigt dat mensen met dat profiel in de bouwsector alleen als aannemer aan de slag kunnen, op voorwaarde dat de bevoegde overheidsinstellingen zo'n aannemer willen inhuren.

Mateu zegt dat er niet zo meteen een nieuwe lijst aankomt van beroepen en activiteiten die men als zelfstandige kan uitoefenen. "Als een groot aantal mensen interesse zou tonen voor een bepaalde activiteit, dan zou men kunnen overwegen of het zinvol is die toe te voegen."

Volgens de meest recente cijfers waren er begin deze maand 201.116 nieuwe zelfstandigen geregistreerd in Cuba. Die komen bij de 100.000 zelfstandigen die voor de versoepeling al aan de slag waren. De populairste activiteiten blijven voedselbereiding en personen- en goederenvervoer.

Veel architecten

"Alle toegestane activiteiten zijn zeer elementair, vaak slecht betaald. Men ontmoedigt persoonlijke verrijking maar op die manier creëert men evenmin rijkdom", zegt architect Mario Coyula.

Voor de ontwikkeling van zelfstandige arbeid heb je specialisten nodig, om installaties te ontwerpen en te bouwen bijvoorbeeld. Nu gebeurt dat spontaan, zonder toezicht en met nauwelijks middelen, zegt hij. "Het resultaat is een verarming van het imago, en dat geeft een vertekend beeld van de stad."
"De paradox is dat veel architecten, zowel actieve als gepensioneerde, bereid zouden zijn om nieuwe installaties te realiseren en daar redelijk voor betaald te worden. Het gaat om projecten die zo eenvoudig zijn dat geen enkel staatsbedrijf erin geïnteresseerd zou zijn."

Coyula noemt het "een aberratie dat iemand met een academische opleiding nu als taxichauffeur of snoepverkoper moet werken en zijn eigen beroep niet kan uitoefenen."
Volgens officiële cijfers haalden alleen al in de periode 1996-2008 350.398 mensen een academische graad.

De toegestane activiteiten zijn "weinig kennisintensief en maken geen gebruik van de investeringen die het land tientallen jaren in het onderwijs gedaan heeft", zegt econoom Pável Vidal in een onderzoek over dit probleem. Hij vreest ook dat het Cubaanse kredietbeleid niet toereikend zal zijn voor de oprichting van kleine en middelgrote ondernemingen die voldoende krachtig zijn om in de nationale productie mee te draaien of te exporteren.