Iraakse Koerden zoeken toenadering tot Turkije

Koerdische veiligheidsdiensten patrouilleren aan de grens van de Koerdische Autonome Regio, ook wel Iraaks Koerdistan genoemd, met als duidelijk bevel Iraakse militairen buiten te houden. "Iedereen is op zijn hoede hier. Het kleinste incident kan het vuur aan de lont steken", meldde Omar al-Saleh van Al Jazeera vorige week.

De Iraakse premier Nouri al-Maliki claimt het recht voor zijn soldaten om overal in het land vrij te bewegen, maar het semiautonome Koerdistan noemt dat ongrondwettelijk. De aanwezigheid van olie hier drijft de spanningen nog op.

De Koerden gebruiken hun olie als hefboom om zich almaar onafhankelijker van Bagdad op te stellen. Eerder deze maand voerden ze een tankwagen ruwe olie uit via de Turkse haven Mersin. Het was de eerste keer dat Iraaks Koerdistan olie rechtstreeks op de wereldmarkt bracht.

"De grote oliemaatschappijen verkiezen Iraaks Koerdistan boven Bagdad", verklaart expert en journalist Pepe Escobar. De overvloed aan olie en het gunstige investeringsklimaat hebben ExxonMobil en Chevron ertoe aangezet om Bagdad te passeren en rechtstreeks deals te sluiten met de Koerden.

Smokkel

Volgens Assem Jihad, woordvoerder van de Iraakse regering, is de uitvoer van olie zonder toestemming van Bagdad illegaal en ongrondwettelijk. "Elke olie-uitvoer zonder medeweten van de regering bestempelen we als smokkel. We erkennen ook geen contracten die zonder het akkoord van de federale regering werden gesloten."

Terwijl de relaties met Bagdad verzuren, leunt Iraaks Koerdistan almaar dichter bij Turkije aan. De twee hebben nochtans lang op voet van oorlog geleefd. De Turkse regering heeft decennialang tegen de Koerdische opstand gestreden en voerde daarbij soms raids uit in het noorden van Irak.

"Bovendien zijn de Turken altijd bezorgd geweest dat de groeiende autonomie van de Iraakse Koerden als inspiratie zou dienen voor de Turkse Koerden", verklaart Bulent Aliriza van het Center for Strategic and International Studies in Washington.

Maar in de laatste jaren heeft Turkije een bocht van 180 graden gemaakt, waardoor de handel met Irak (vooral dan Iraaks Koerdistan) floreert, stipt Aliriza aan. Volgens The Wall Street Journal was die handel in 2011 goed voor 6,2 miljard euro en zijn veel van de bedrijven die in Noord-Irak opereren in Turkse handen.

Oorlog in Syrië

De volgende stap in de relatie zou een nieuwe oliepijplijn kunnen zijn, een plan dat Turkije en Koerdistan vorig jaar samen bekendmaakten. Er is al een pijplijn die beide regio's verbindt, maar die valt onder de controle van Bagdad. Iraaks Koerdistan gebruikt ze niet meer sinds vorige maand, na een betalingsdispuut met de centrale regering.

Necdet Pamir, gewezen onderdirecteur van de Turkse Oliemaatschappij en verbonden aan de Bilkent-universiteit in Ankara, vindt het een slecht plan. "Of de Iraakse regering het nu graag heeft of niet, Turkije moet de voorwaarden van Bagdad respecteren. Je kan ook geen pijplijn bouwen zolang er instabiliteit heerst in de regio."

Volgens Escobar staan Turkije en Irak vandaag met getrokken messen tegenover elkaar. "Wat de spanning nog doet toenemen, is dat beide landen verschillend naar de burgeroorlog in Syrië kijken: Turkije is fors gekant tegen de Syrische leider Bashar al-Assad, terwijl Irak hem juist steunt."

VS

Ook de VS hebben gemengde gevoelens bij de ambities van Iraaks Koerdistan. "We steunen geen olie-uitvoer vanuit welk deel van Irak dan ook zonder toestemming van de Iraakse regering", aldus een Amerikaanse regeringswoordvoerder vorige maand.

Washington steunt de centrale Iraakse regering en is bang dat als de Koerden te hard doordrijven, de Iraakse staat uiteen kan vallen. Volgens Pamir beseft de Amerikaanse regering dat als ze de Iraakse Koerden steunt, Maliki toenadering zal zoeken tot Iran – iets wat ze koste wat het kost wil vermijden.

Volgens sommigen heeft Turkije naast olie nog een ander motief om de banden met de Iraakse Koerden aan te halen. "Er is de hoop dat de Koerdische president Massoud Barzani kan meehelpen om het Koerdische probleem in Turkije op te lossen", meent Aliriza.

Barzani kan een matigende invloed op de Turkse Koerden hebben. Dat de onderhandelingen tussen Turkije en de leider van de separatistische Koerdische Arbeiderspartij (PKK) zouden plaatsvinden in Erbil, de hoofdstad van Iraaks Koerdistan, kan erop wijzen dat die strategie haar vruchten afwerpt.