Indonesische 'moslimfundamentalisten' prediken liefde

"Het conflict tussen religies zit in de politiek ingebakken, en daar blijven we buiten. De profeet Mohammed predikt liefde en mijn (spirituele) meester heeft me tolerantie bijgebracht", verklaart de 35-jarige Indonesische fotograaf Muhammad Revaldi.

"De regering steunt soefi's omdat ze bang is van fundamentalisten. De belangrijkste bijeenkomsten van soefi's die ik heb bijgewoond werden trouwens georganiseerd door de politie, het leger of andere overheden", legt hij uit.

Aanslagen in Bali

Sinds de jaren 1980 is het moslimfundamentalisme aan een opmars bezig, als gevolg van de toenemende publieke frustratie over corruptie, nepotisme en de onverschilligheid bij de regeringen in moslimlanden over armoede en groeiende westerse invloed.

Twee terroristische aanslagen in Bali in 2002 en 2005, waarbij meer dan tweehonderd mensen omkwamen, maakten de regering vastberaden om het fundamentalisme te bestrijden: niet alleen door het de kop in te drukken met behulp van de veiligheidsdiensten, maar ook op een zachtere manier met soefisme.

Soefisme is een mystieke tak van de islam waarbij de kennis en de nabijheid van God in dit leven wordt gezocht. Volgelingen van het soefisme geloven in de eenheid van alle creaties en het respect voor andere godsdiensten.

President Suharto

In januari vorig jaar prees president Susilo Bambang Yudhoyono de soefi-aanpak van de islam. Hij noemde die religieus, kalm en een geschikte manier om met disputen en conflicten om te gaan in de samenleving.

"De regering steunt het soefisme als alternatief voor radicale islam", verklaart Jalaluddin Rakhmat, hoogleraar en schrijver met een grote aanhang bij de Indonesische bovenlaag. "De Indonesische islam is gematigd dankzij de rol die het soefisme heeft gespeeld."

Hij ziet de heropleving van de islamitische mystiek in Indonesië samenvallen met de heropleving van lokaal mysticisme, bekend als Aliran Kebatinan, onder het bewind van president Suharto wiens dictatoriale regime in 1998 na 31 jaar ten einde kwam.

"Suharto stond erg dicht  bij het Javaanse mysticisme. Hij keurde zelfs een decreet goed om Aliran Kebatinan te erkennen als Indonesisch geloof waardoor het op dezelfde hoogte kwam te staan als andere grote wereldreligies", aldus Rakhmat.

Geduld

Fotograaf Revaldi kleedt zich net als vele andere soefi's zoals moslims dat deden ten tijde van de profeet Mohammed 1300 jaar geleden. Het is dezelfde kledingstijl als radicale moslims.

Toen Revaldi naar Bali reisde na de aanslagen van 2005, bekeken de passagiers en de bemanning van het vliegtuig hem met afschuw. Ze vreesden dat hij een bom bij zich had.

Maar in tegenstelling tot radicale islamisten gelooft Revaldi in geduld, niet in geweld. "Een student die in de cirkel van onze meester wou binnentreden, werd gevraagd om elk blad van de bomen in onze tuin schoon te maken, gewoon om geduldig te leren zijn", vertelt Ibu Yati, een vrouw uit dezelfde soefi-orde als Revaldi.

"Onze meester preekt mededogen en begrip, terwijl fundamentalisten mensen veroordelen", voegt Ibu Yati, die jaren als regeringsfunctionaris heeft gewerkt,  daar aan toe.

Mystieke liederen

"Islam in Indonesië is heel mooi. Het heeft veel varianten en is erg tolerant", meent Mustafa Daood, hoofdzanger bij Debu, een muziekgroep van soefi's die mystieke islamitische poëzie zingen. De leden, bijna allemaal familie, verhuisden in 1999 vanuit de Verenigde Staten naar Indonesië.

Debu interpreteert de liederen van de patriarch van het gezin, de soefi-meester Shaykh Fattaah. In de huizen van de familie in Cinere, een voorstad van Jakarta, componeert Fattaah mystieke liederen in negen talen, waaronder het Indonesisch.

Zijn werk, net als dat van de bekende Iraanse mysticus en dichter Jalaludin Rumi, gaat over liefde, compassie en de eenheid van de hele schepping.