Cambodja: Na 37 jaar machtswissel ... van vader op zoon

Deze maand zit Hun Sen precies 37 jaar op de stoel van eerste minister. Om het zo lang vol te kunnen houden, heeft hij in het verleden al verschillende kunstgrepen toegepast. 

Nadat hij in 1993 de verkiezingen nipt verloren had en moest toezien hoe de kandidaat van een andere partij eerste minister werd, slaagde hij erin om zich “de tweede premier” te laten noemen. Zo kon hij zich aan die felbegeerde titel blijven vasthouden. De verkiezingen werden weliswaar gecontroleerd door de Verenigde Naties (VN), maar die hebben deze kunstgreep gewoon laten passeren.

Vier jaar later duwde hij zijn coalitiepartner uit de regering na een coup. Daarmee werd de ambitie van de VN, om een volwaardige democratie te installeren in Cambodja, met de grond gelijk gemaakt.

Minder lang geleden, eind 2017, liet Hun Sen in aanloop naar de nationale verkiezingen de oppositie buiten de wet plaatsen. Een half jaar later haalde zijn partij alle zitjes in het parlement binnen. En ook voor de volgende stembusgang heeft deze meesterstrateeg een plan klaar. 

Van vader op zoon

Het premierschap zal eenvoudigweg worden doorgegeven aan zijn zoon Hun Manet, die nu al legerchef is en commandant van de persoonlijke lijfwacht van zijn vader.

Dat het Westen zo’n dynastie ondemocratisch vindt, trekt Hun Sen zich niet aan, want hij heeft al lang geleden steun gezocht bij China. De Cambodjanen zelf nemen deze gang van zaken ogenschijnlijk voor lief, al is er bij deze jonge bevolking wel veel frustratie over corruptie in de politiek. 

Protest de kop ingedrukt

Protest blijft (voorlopig) uit. Het ligt niet in de aard van de Cambodjanen en bovendien is een vorige reeks manifestaties in 2014 bloedig neergeslagen. De politie schoot toen vier mensen dood.

“Het zou kunnen dat Hun Sen tijdelijk nóg strenger gaat optreden tegen politieke en andere tegenstanders, om de machtsovername zo vlot mogelijk te laten verlopen”, zegt Spanjaard Alex Gonzalez Davidson in een gesprek met persagentschap IPS. 

Hij weet waar hij over spreekt omdat hij met zijn milieuorganisatie Mother Nature de Cambodjaanse overheid zo fel en herhaaldelijk heeft bekritiseerd dat hij het land is uitgezet.

Verschillende medewerkers van Mother Nature hebben in de gevangenis gezeten omdat ze hadden aangeklaagd dat het afvalwater in de rivieren loopt of dat het leger betrokken is bij illegale houtkap. 

Ook onafhankelijke media zijn door het regime monddood gemaakt.

Spanningen

Aan de buitenkant lijkt regeringspartij CPP (Cambodian People’s Party) één blok, maar onderhuids zijn er spanningen. Zo zouden verschillende oudgedienden van de partij, zoals binnenlandminister Sar Kheng (71) zelf op het hoogste politieke ambt geaasd hebben. Ze voelen zich nu gepasseerd door iemand die veel jonger is.

Volgens journalist Sebastian Strangio komt het er nu voor de premier op aan om de rangen gesloten te houden. “Cambodja heeft in zijn hele geschiedenis nog nooit een vreedzame machtsoverdracht gehad”, zegt de auteur van het boek ‘Hun Sen’s Cambodia’.

Hij verwijst naar het moorddadige Rode Khmer-regime van leider Pol Pot en het machtsvacuüm en de burgeroorlog die er in de jaren 80 op volgden. “Het politieke systeem in Cambodja bestaat niet zozeer uit ministeries of instellingen, maar wel uit individuen die er al jaren de plak zwaaien.” 

Alex Gonzalez Davidson omschrijft de CPP als “criminele groepen” die door de eerste minister op “machiavellistische manier” samengehouden worden. 

“Als je kijkt naar het privéleger van Hun Sen en de wapens waar hij over beschikt en je vergelijkt dat met de andere invloedrijke families…dan zijn dat maar minuscule visjes in vergelijking met een grote haai, als je begrijpt wat ik bedoel.” 

Erfopvolging 

En dus lag het voor Davidson in de lijn van de verwachtingen dat Hun Manet zou overnemen. “Cambodja is als een klein Europees koninkrijk uit de middeleeuwen met een systeem van erfopvolging”, zegt hij.

Er is nochtans gespeculeerd over een overgangsfiguur, die een duidelijke breuk zou kunnen maken met het verleden. “Maar het ziet er naar uit dat Hun Sen zolang hij kan op het beleid zal blijven wegen”, zegt Sebastian Strangio. 

Toch blijkt er wel een duidelijk verschil in persoonlijkheid. Zoon Hun Manet haalde verschillende buitenlandse diploma’s, onder meer een doctoraat economie aan de gerenommeerde universiteit van Bristol, al twijfelen sommige critici aan de echtheid ervan.

“De bredere generatiewissel binnen de CPP kan ervoor zorgen dat de partij meer op een technocratische manier bestuurd zal worden en minder paranoïde”, zegt Strangio.

Van Hun Sen wordt gezegd dat hij voortdurend schrik heeft om macht te verliezen of om aangevallen te worden door vijanden. Zo luidt een onbevestigd verhaal dat hij zelfs gaat zwemmen in het gezelschap van twee gewapende lijfwachten. 

Verslaafd aan geweld

“We kunnen in elk geval verwachten dat Manet minder getraumatiseerd is dan zijn vader”, zegt Davidson. Hij doelt op het oorlogsverleden van Hun Sen, die eerst Rode Khmer-soldaat was en later overliep naar vijand Vietnam. De Vietnamezen hebben hem als politicus in het zadel gehesen. De woelige jaren 70 en 80 hebben de man gemaakt tot wie hij vandaag is.

“De vader lijkt verslaafd aan geweld. Ik denk of hoop dat de zoon dat minder zal zijn”, zegt Davidson.

Maar hij betwijfelt of Manet zijn nieuwe baan mentaal wel zal aankunnen. “Hij is niet zo sluw”, klinkt het.

Economie

En dan is er nog een economische realiteit. De manier om invloedrijke groepen en families onder de knoet te houden, is ervoor te zorgen dat ze financieel niks tekort komen en hun rijkdom kunnen behouden. Maar corona heeft Cambodja veel inkomsten uit toerisme doen verliezen. 

“Als je uiteindelijk economisch failliet gaat, dan zit je pas diep in de problemen. Dan mag je nog zo sluw zijn als je wil.”

Er staan Cambodja in elk geval nog uitdagende tijden te wachten.