Slachtoffers Franco stappen naar rechter in Argentinië

Baltasar Garzón was een onderzoek begonnen naar de 113.000 vermisten uit de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) en de eerste jaren van de franquistische dictatuur. Er dreigt nu proces tegen hem, bij het Spaanse Hooggerechtshof, omdat hij zijn boekje te buiten zou zijn gegaan.
Als een reactie daarop proberen Argentijnse en Spaanse mensenrechtenorganisaties de repressie onder Franco in Argentinië voor de rechter te krijgen. "In Spanje zijn de misdaden van het Francoregime, die in de eerste maanden na de coup zeer talrijk waren, niet alleen nooit door de rechtbank behandeld, er is ook nu geen bereidheid om het doen", zegt Beinusz Szmukler, een van de Argentijnse advocaten.
Szmukler heeft er vertrouwen in dat de Argentijnse justitie de zaak zal aannemen. "Het principe van universele justitie is in onze grondwet opgenomen en maakt het mogelijk om misdaden tegen de menselijkheid die in het buitenland zijn begaan, voor de rechtbank te brengen. Bovendien heeft de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie van de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) de landen in de regio aangeraden dit principe toe te passen."

Burgemeesters

De zaak werd aangespannen door de 91-jarige Darío Rivas, zoon van Severino Rivas. Die was in 1936, als burgemeester van het Noord-Spaanse Castro de Rei, opgepakt en gefusilleerd door de extreemrechtse Falange Española.
Inés García Holgado volgde Rivas' voorbeeld. Ze is de achternicht van Elías García Holgado, burgemeester en volksvertegenwoordiger uit Lumbrales in de westelijke provincie Salamanca. Ook hij was in 1936 aangehouden, een jaar later werd hij geëxecuteerd.
Het initiatief van Rivas en García Holgado kreeg de steun van een tiental organisaties in Spanje en Argentinië. De Argentijnse advocaat Carlos Slepoy kreeg de opdracht de nodige juridische stappen te zetten in Spanje. Slepoy bekwaamde zich in Spanje in de verdediging van slachtoffers van de laatste Argentijnse dictatuur (1976-1983).

Garzón

Volgens Baltasar Garzón verjaren misdaden tegen de menselijkheid nooit, kan er geen amnestie voor worden verleend en kan de justitie in andere landen optreden als het land waar de misdaden zijn gepleegd geen onderzoek instelt.
Eind jaren negentig opende hij in Spanje rechtszaken tegen verantwoordelijken van de Argentijnse en Chileense dicatuur. Hij vroeg de uitlevering van onder meer de Argentijnse voormalige juntaleider Jorge Rafael Videla en de Chileense ex-dictator Augusto Pinochet.
Argentinië weigerde onderdanen uit te leveren aan Spanje. De Spaanse justitie kon wel de Argentijnse militair Adolfo Scilingo voor de rechter brengen. Die was vrijwillig naar Madrid gekomen om over de Argentijnse repressie te praten. Hij werd in 2005 schuldig bevonden en kreeg 640 jaar gevangenis voor 30 moorden, het eerste juntalid dat in het buitenland veroordeeld werd.
In 2003, toen Néstor Kirchner president was in Argentinië, werd het decreet dat de uitlevering van militairen onmogelijk maakte, afgeschaft. Het Hooggerechtshof verklaarde ook dat twee amnestiewetten ongrondwettelijk waren.
Twee jaar geleden begon Garzón de misdaden van het Francoregime te onderzoeken, ondanks de Spaanse amnestiewet van 1977. Twee extreemrechtse organisaties stapten naar de rechter. Het Hooggerechtshof verklaarde de klacht tegen Garzón ontvankelijk. Volgens onderzoeksrechter Luciano Varela ging Garzón bewust tegen de wet in.