Toeristenparadijs Malediven wankelt onder politieke onrust

De regering van president Abdullah Yameen beraadt zich momenteel op verlenging van de noodtoestand die sinds 5 februari geldt.

De eilandengroep in de Indische Oceaan telt minder dan een half miljoen inwoners. Daarvan zitten er 150.000 samengepakt op Malé, een eiland van 6 vierkante kilometer. Al sinds 2012, toen Mohamed Nasheed, de eerste democratisch gekozen leider, aftrad en in 2013 vervangen werd door Abdulla Yameen, is het onrustig in het land.

Na jaren van politiek geruzie werd Nasheed in 2015 gearresteerd en veroordeeld tot dertien jaar cel. Volgens mensenrechtenorganisaties op grond van onduidelijke beschuldigingen. Toen hij in 2016 op borgtocht vrij was, vluchtte hij naar Groot-Brittannië. Daar woont hij nu nog. Veel van zijn aanhangers en leden van zijn democratische partij (MDP) zitten vast of leven in ballingschap, veelal in Sri Lanka.

Bestorming Hooggerechtshof

De politieke onrust bereikte eerder deze maand een kookpunt. Op 1 februari kwam het Hooggerechtshof met de enigszins verrassende beslissing dat de veroordeling van  Nasheed en een aantal andere politiek invloedrijke personen op basis van een oneerlijk proces had plaatsgevonden. Ze moesten onmiddellijk worden vrijgelaten, beslisten de rechters.

Het Hooggerechtshof stelde dat sprake was van schending van de Grondwet en mensenrechtenverdragen waarin de Malediven partij zijn. Ook zouden aanklagers en rechters  beïnvloed zijn. Honderden inwoners van Malé gingen de straat op om de aangekondigde vrijlating te vieren.

Hoewel de politie zei het besluit te respecteren, werden de mannen niet vrijgelaten. In plaats daarvan werden twee politiecommissarissen naar huis gestuurd door president Yameen. Vier dagen daarna werd het Hooggerechtshof bestormd door het leger. Twee rechters, inclusief de opperrechter, werden gearresteerd. Kort daarna vernietigde het hof, met een andere combinatie van rechters, het besluit om de gevangenen vrij te laten. 

Excessief geweld

De regering beweert dat de voormalige president Abdul Gayoom, die dertig jaar aan de macht was tot Nasheed hem in 2008 versloeg, achter een omkooppoging van het hof zat. Ook hij werd gearresteerd, samen met zijn schoonzoon. 

De onrust lijkt voorlopig nog niet terug te keren. “Een uitvoerende macht zonder checks and balances in combinatie met steun van de veiligheidsdiensten, betekent dat de uitvoerende macht alle aspecten van het bestuur domineert”, zegt Mariya Shiuna, directeur van Transparancy Maldives. 

“De president heeft via directe en indirecte middelen de macht over staatsinstituten en stimuleert excessief geweld door de veiligheidsdiensten. Alle oppositieleiders zitten momenteel gevangen of in het buitenland. In deze situatie ziet het er niet naar uit dat binnen afzienbare termijn stabiliteit bereikt wordt”, zegt ze.

Verdacht

Die mening wordt door anderen gedeeld. “Het is duidelijk dat de rechtsstaat ernstig bedreigd wordt”, stelden VN-mensenrechtenexperts afgelopen week. Diego García-Sayán, de speciale rapporteur inzake Onafhankelijkheid van Rechters en Advocaten van de VN, wees op een mogelijke politieke motivatie achter de arrestaties begin deze maand. “De timing van de arrestaties, vijf dagen nadat het Hooggerechtshof had beslist dat de zaak tegen voormalige president Mohamed Nasheed en acht oppositieleiders overgedaan moest worden, is op zijn minst verdacht”, zei hij.

De regering stelt dat zij zich gedwongen zag actie te ondernemen, omdat dat het Hooggerechtshof ongrondwettelijk heeft gehandeld en er gepoogd wordt om president Yameen af te zetten.

Groeiend extremisme

Met verkiezingen voor de deur in 2018 en 2019, inclusief presidentsverkiezingen, is de kans klein dat de situatie tot rust komt. Volgens activisten is er daarnaast sprake van groeiend extremisme. Vorig jaar werd blogger Yameen Rasheed doodgestoken vlakbij zijn appartement in Malé. Het onderzoek naar die moord verloopt langzaam en heeft tot nu toe weinig opgeleverd.

Toen de huidige crisis uitbrak, riep voormalig president Nasheed de regionale grootmacht India op om militair in te grijpen. Dat deed India eerder al in 1988. New Delhi reageerde echter niet op die oproep. China, dat grote investeringen heeft gedaan op de Malediven, zegt tegen elke buitenlandse interventie te zijn.

Despotisme

“Op dit moment heeft de president alle kaarten in handen. Hoe hij die heeft gekregen, is het probleem. En hoe hij ze gebruikt is een nog groter probleem”, zegt een activist die de vermoorde blogger Yameen goed kende en anoniem wil blijven.

Shiuna van Transparency Maldives vreest een verdere uitholling van de al zwakke controle van de uitvoerende macht, vooral na de aanval op het Hooggerechtshof.

“Yameens regime glijdt af naar despotisme, als het dat niet al is”, zegt ze. “Alle democratische instituten zijn gekaapt door de regering en het is twijfelachtig of er überhaupt verkiezingen zullen komen in 2018.”