Archeologen moeten tandje bijzetten door klimaatverandering

In de jaren 1940 legden de eerste opgravingen in de veengebieden van Star Carr in het Britse York uitstekend bewaarde materialen bloot uit het mesolithicum, meer dan tienduizend jaar oud. Maar gelijkaardige opgravingen in 2006 en 2007 toonden een alarmerende verslechtering van de materialen: beenderen verkruimelden en houtfragmenten bleken samengedrukt.

Wetenschappers van de Universiteit van York besloten daarom in het laboratorium te testen hoe veranderingen in de chemische samenstelling van de grond de materialen aantast. Het team bewaarde gelijkaardige bot- en houtfragmenten een jaar in containers met compost, zandgrond en veengrond van het terrein zelf, en simuleerde de veranderende omstandigheden in de veengebieden.
Uit het experiment bleek dat de botstructuur in amper twaalf maanden volledig was veranderd en zichtbare verschillen vertoonde. Daardoor werd het moeilijker om de leeftijd of het soort bot te bepalen. Ook hout bleek sneller te vergaan. Tests in zand- of compostgrond toonden veel kleinere verschillen.

De belangrijkste oorzaak van de verandering is de toegenomen zuurtegraad die veroorzaakt wordt door een daling van het waterpeil in de gebieden, zeggen de onderzoekers. Als het waterpeil daalt, worden zwavelverbindingen blootgesteld aan zuurstof, waardoor zwavelzuur ontstaat. Met het verdwijnen van water wordt de bodem ook samengedrukt en neemt het potentieel voor biologische afbraak toe.

Onvervangbaar

"De snelle verslechtering van de unieke organische materialen bij Star Carr betekent een onvervangbaar verlies voor ons cultureel erfgoed", zegt Kirsty High, onderzoekster aan het departement Chemie en hoofdauteur van de studie. "De korte tijdschaal van dit experiment wijst op de alarmerende snelheid waarmee dit proces zich kan voordoen. Het doet ook de bezorgdheid toenemen rond overblijfselen op andere sites met gelijkaardige condities."

"De ernst van de aftakeling is snel en onomkeerbaar, en het heeft wereldwijde implicaties", zegt haar collega Kirsty Penkman. "Naargelang de bedreigingen in draslanden toenemen op nooit eerder geziene schaal, zoals vervuiling en een veranderend landgebruik, is het steeds waarschijnlijker dat ook andere sites gevaar lopen. Het ondergraaft ook het huidige beleid dat organische overblijfselen vooral in situ bewaard blijven – een methode waarvan tot nog toe werd aangenomen dat het de beste bescherming bood voor toekomstig archeologisch onderzoek."

Draslanden staan wereldwijd onder toenemende druk door de klimaatverandering en veranderend landgebruik. De gebieden zijn ecologisch echter erg belangrijk. Ze spelen een belangrijke rol voor de biodiversiteit en de strijd tegen kusterosie en overstromingen. Bovendien fungeren ze als opslagvat voor broeikasgassen als CO2.