Cuba reageert voorzichtig op nieuwe maatregelen Obama

"Eerst zien hoe dat in de praktijk werkt." Het is de reactie die je het vaakst te horen krijgt als je Cubanen naar het laatste pakket maatregelen van Barack Obama vraagt.

De Amerikaanse president kondigde die op 14 oktober aan. De versoepelingen, die vanaf deze week in werking treden, hebben betrekking op onder meer handel, burgerluchtvaart, scheepvaart, landbouw, burgermaatschappij, geldzendingen, beurzen en gezondheidszorg.

Steeds grotere openingen

Zo worden Cubaanse farmaceutische producten toegelaten voor verkoop in de VS, kunnen Amerikaanse pesticiden en tractoren aan Cuba verkocht worden en mogen Amerikaanse en Cubaanse medische onderzoekers samenwerken.

Washington schrapt ook de regel dat schepen niet in een Amerikaanse haven mogen aanleggen binnen 180 dagen nadat ze in een Cubaanse haven hebben aangemeerd.

"Dit nieuwe pakket maatregelen lijkt dezelfde richting uit te gaan als de vorige: steeds nieuwe openingen maken in het embargo, in de veronderstelling dat die openingen steeds groter zullen worden en de normalisering zullen bevorderen", zegt onderzoeker Carlos Alzugaray, een voormalige Cubaanse diplomaat.

Nog voor meer dan 90 procent van kracht

Als gevolg van een bitter conflict dat meer dan een halve eeuw heeft geduurd, is sinds 1962 een economisch en financieel embargo tegen Cuba van kracht. Dat werd in de loop der jaren steeds krachtiger, met een complex web van wetten. Het embargo kan alleen in zijn totaliteit worden ingetrokken door het Amerikaanse Congres.

"Je mag ervan uitgaan dat de nieuwe maatregelen net zoals de vorige niet meteen in de praktijk zullen kunnen worden omgezet, omdat het embargo nog voor meer dan 90 procent van kracht blijft", zegt Alzugaray. Volgens Havana is dat net het grootste obstakel in de dooi tussen beide landen die in 2014 is ingezet.

Voor zijn bezoek aan Cuba, in maart dit jaar, stond Obama bijvoorbeeld toe dat Cuba dollars zou gebruiken voor bepaalde transacties. Maar Havana zegt dat ze daarvan nog niet heeft kunnen profiteren, omdat Cubanen geen rekening mogen openen bij een Amerikaanse bank.

Breuk met het verleden

"Van groter belang dan de aangekondigde maatregelen is de Presidentiële Richtlijn", zegt Alzugaray, "omdat die zonder enige twijfel een breuk met het verleden betekent."

De VS publiceerden op 14 oktober, samen met de nieuwe versoepelingen, de zogeheten 'Presidentiële Politieke Richtlijn 43: Normalisering van de relaties VS-Cuba'. Zo'n richtlijn is uitzonderlijk, wat op het hoge belang van de kwestie wijst. Aangezien over drie weken presidentsverkiezingen plaatsvinden, is het mogelijk zelfs Obama's laatste richtlijn.

Obama zei in een verklaring dat de richtlijn de Amerikaanse opening naar Cuba "onomkeerbaar" moet maken. Maar "er blijven nog uitdagingen", voegde hij eraan toe. "Er blijven reële meningsverschillen tussen onze regeringen over democratie en mensenrechten." Op 14 oktober hebben beide landen voor de tweede keer daarover overlegd.

Cubaanse soevereiniteit erkend

Voor Alzugaray is de presidentiële richtlijn "een document van fundamenteel politiek belang dat de lijnen van een nieuw beleid ten aanzien van Cuba uitzet. Het erkent de Cubaanse soevereiniteit en zelfbeschikking en doet expliciet afstand van het beleid dat op een 'regimeverandering' aanstuurt zoals we dat tot nu toe gekend hebben. "

"Het hoofddoel van het nieuwe beleid is de dialoog met de Cubaanse regering. Het geeft alle regeringsorganen, ook het Pentagon, het ministerie voor Binnenlandse Veiligheid en het Bureau van de Nationale Directeur voor Inlichtingendiensten, de opdracht om samenwerkingsverbanden op te zetten met hun Cubaanse tegenhangers."

De Cubaanse overheid laat zich in binnen- en buitenlandse pers gereserveerd uit over de nieuwe maatregelen. Josefina Vidal, directeur-generaal VS op het Cubaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, zegt enerzijds dat de richtlijn de Cubaanse regering als gesprekspartner erkent. Maar anderzijds hebben de VS meer voordeel van de maatregelen dan Cuba, merkt Vidal op.