Zuid-Soedan riskeert politiestaat te worden

Het wetsontwerp, dat op 8 oktober voor de derde keer werd herzien, zorgt al enige weken voor onrust in het Zuid-Soedanese parlement. Sommige politici verlieten tijdens de debatten het parlement, terwijl anderen debatteerden over amendementen in het wetsontwerp. "Zelfs als het parlement dit wetsontwerp goedkeurt, zou president Kiir zijn veto moeten uitspreken zodat het voorstel terug op de parlementaire banken belandt", zegt Amnesty-onderzoekster Elizabeth Ashamu Deng in een gisteren uitgegeven verklaring.

Ongrondwettelijk

Volgens Amnesty geeft de derde revisie van het wetsvoorstel ongekende vrijheden aan de nationale veiligheidsdienst van Zuid-Soedan (NSS), waaronder de bevoegdheid om verdachten aan te houden en op te sluiten of de mogelijkheid om onbeperkt af te luisteren en huiszoekingen te houden. "Deze uitbreiding van bevoegdheden gaat in tegen de internationale normen en zelfs de Zuid-Soedanese grondwet, die bepaalt dat de NSS een zuivere inlichtingendienst moet zijn", protesteert directeur Daniel Bekele van Human Rights Watch. "Bovendien geeft het wetsontwerp geen extra garanties voor een eerlijke rechtsgang of een humane behandeling van verdachten."

Verder bepaalt het wetsvoorstel niet duidelijk genoeg wanneer de NSS een bevelschrift moet vragen. Dat is belangrijk om de grondwettelijk verankerde rechten van het land te waarborgen, menen verschillende mensenrechtenorganisaties. "Eigenlijk moet er voor elke daad van surveillance, huiszoeking, inbeslagname of aanhouding een bevelschrift worden opgemaakt", eisen ze.

Mensenrechtenschendingen

Uit ervaring met andere landen blijkt dat veiligheidsdiensten die uitgebreide bevoegdheden krijgen, sneller het risico lopen om verdachten te folteren of andere onmenselijke daden te begaan, zegt mensenrechtenadvocaat Lutz Oette van de ngo REDRESS. "De kans op mensenrechtenschendingen is het grootst als er geen wettelijke garanties zijn voor een eerlijk proces. De overheid zou bijvoorbeeld het gebruik van geheime gevangenissen moeten verbieden en rechtsbijstand door een advocaat moeten verplichten", meent hij.

Toch zijn er volgens Amnesty ook enkele verbeteringen op te merken in de nieuwste revisie van het wetsontwerp. Zo krijgen verdachten het recht om binnen 24 uur na hun aanhouding te worden verhoord door een onderzoeksrechter en kunnen ze klachten versturen naar een speciale commissie. Verder verliezen ambtenaren van de veiligheidsdiensten immuniteit van vervolging als ze criminele daden stellen in een onderzoek.

Niettemin blijft een strikt wettelijk kader noodzakelijk volgens de mensenrechtenorganisaties. Volgens hen heeft de Zuid-Soedanese veiligheidsdienst NSS een slechte reputatie als het gaat om respect voor mensenrechten. Sinds de onafhankelijkheid van het land in 2011 heeft de NSS verschillende keren journalisten bedreigd en opgesloten, waardoor er een angstklimaat ontstaat.

"Als het parlement de NSS buitengewone bevoegdheden geeft zonder beperkingen, zal ze misbruik maken van haar macht", zegt coördinator Edmund Yakani van de mensenrechtenorganisatie Community Empowerment for Progress Organisation (CEPO). "Dit wetsvoorstel moet teruggestuurd worden naar het parlement. De Zuid-Soedanese politici moeten ervoor zorgen dat het wetsvoorstel de internationale mensenrechtennormen respecteert", zegt hij.