Golfstaten zitten niet te wachten op oorlog met Iran

The New York Times pakte vorige week op zijn voorpagina uit met de vermeende uitspraak van de Saoedische koning Abdullah, samen met nog andere verklaringen van Arabische leiders die bij de VS militaire actie tegen Iran zouden hebben voorgesteld. "De telexen tonen hoe de opkomst van Iran ook Israël en zijn Arabische vijanden – vooral Saoedi-Arabië – dichter bij elkaar heeft bracht", schreef de krant. Deze teneur werd vervolgens algemeen overgenomen door de media.

Maar wie alle diplomatieke berichten over de visie van de Arabische regimes op Iran zorgvuldig leest, merkt dat The New York Times er een flinke draai aan gaf. In het geval van de Saoedi's had de krant geen oog voor de context van de telexen die WikiLeaks publiek maakte. De krant spreekt van "een grotendeels stilzwijgend front van Arabische landen waarvan het standpunt over sancties en geweld sterk leek op dat van de Israëli's." Onmiddellijk gebruikten de Israëlische premier Netanyahu en zijn Amerikaanse neoconservatieve achterban het verhaal als een bevestiging van wat Israël reeds lang zegt.

Contrast

Toch blijkt uit de telexen dat de Golfstaten, waaronder ook Saoedi-Arabië, ernstige vraagtekens plaatsten bij hun eigen veiligheid als gevolg van een aanval tegen Iran. Voorts blijkt dat de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Koeweit die bezorgdheid de voorbije twee jaar urgenter vonden. In het artikel van The New York Times valt er over deze feiten niets terug te vinden.

Neem de berucht geworden uitspraak van koning Abdullah. Hij zou in 2008 tijdens een gesprek met generaal David Petraeus, hoofd van Centcom (het Amerikaanse commandocenter in het Midden-Oosten), over Iran hebben gezegd: "Hak de kop van de slang eraf."

Uit de telex blijkt echter het contrast tussen deze uitspraak van de koning, en de opmerkingen van de minister van Buitenlandse Zaken en de directeur van de inlichtingendiensten tijdens hetzelfde bezoek van Petraeus. Ze pleitten eerder voor strengere Amerikaanse en internationale sancties tegen Iran, waaronder een reisverbod en verdere beperkingen voor bankleningen. "Het gebruik van militaire druk op Iran mag niet uitgesloten worden", klonk het veel gematigder.

Naar de mond praten

Die verklaringen weerspiegelden volledig het officiële standpunt van de regering-Bush in die tijd. Ook al heeft Abdullah expliciet zijn steun betuigd voor een militaire aanval tegen Iran tijdens de ontmoeting met generaal Petraeus, toch is dat geen betrouwbare indicator van het Saoedische standpunt in deze kwestie, vindt diplomaat Chas Freeman. "De verklaring past in een communicatie om bij de Amerikaanse beschermheer in de gunst te vallen", aldus Freeman, die van 1989 tot 1992 zelf Amerikaanse ambassadeur was in Riyad. Ook expert Thomas Lippman denkt dat de quote van Abdullah bedoeld was om "de Amerikanen naar de mond te praten."

Belangrijk is dat de ontmoeting tussen Abdullah en Petraeus er kwam drie maanden nadat president Bush in Riyad steun had gezocht voor een hardere confrontatie met Iran. Vijf weken voor de ontmoeting werd Petraeus' voorganger, William Fallon, ontslagen deels omdat hij openlijk had verklaard dat er geen oorlog met Iran zou komen. En minder dan een maand na de bewuste uitspraak van Abdullah had vicepresident Dick Cheney naar verluidt steun gezocht voor militaire actie tijdens zijn bezoek aan het koninkrijk.

De telexen uit de periode sinds president Barack Obama aan de macht is, bewijzen dat de Saoedi's nu meer belang hechten aan politieke en economische aspecten in hun strategie voor Iran dan in 2008 het geval was. Een bericht vanuit Riyad in februari 2010 omschrijft de Saoedische strategie als het zorgen voor verzoening tussen Hamas en de Palestijnse Autoriteit, en het aanhalen van de banden met Rusland, China en India om "diplomatieke en economische druk op Iran te zetten waarvoor geen rechtstreekse Amerikaanse hulp nodig is."

Gasveld

De gelekte diplomatieke berichten bevestigen de Arabische vrees over Irans nucleaire ambities, maar stellen dat andere Arabische leiders in de Golf weinig of geen zin hebben in militaire actie tegen Iran. "Een jaar of twee geleden hoopten velen in Koeweit dat een subtiele, doelgerichte aanval de reactor in kwestie kon uitschakelen om de regio gerust te stellen. Nu vrezen ze echter dat elke poging om het nucleaire programma te verstoren (militair of met sancties) slecht zou uitdraaien voor het Westen", staat in een telex van februari.

Ook Qatar verklaarde zich niet bereid om een strijd uit te lokken met Iran. "Belangrijker voor ons dan een confrontatie met Iran, is een gasveld dat we delen met Teheran", aldus de emir tijdens een ontmoeting met senator John Kerry. "Iran heeft ons nooit gestoord."