VS gaan opnieuw Indonesische elitesoldaten opleiden

Met zijn verklaring borduurt Gates voort op de inspanningen onder de vorige regering van Bush om de militaire banden tussen beide naties volledig te herstellen. Daarmee komt een einde aan een verbod op samenwerking met Kopassus, dat dateert van 1999.

“De VS zullen geleidelijk een programma opstarten met het Indonesische leger voor samenwerking op het vlak van veiligheid. Dat is het gevolg van hervormingen binnen het Indonesische leger in de afgelopen decennia en recente acties van het Indonesische ministerie van Defensie om de problemen met de mensenrechten aan te pakken”, vertelde Gates na een ontmoeting met president Susilo Bambang Yudhoyono.
 
Hij beklemtoonde dat de samenwerking zal gebeuren binnen het kader van de Amerikaanse wet, zonder toegevingen te doen op het vlak van mensenrechten en aansprakelijkheid. “We zullen het programma slechts uitbreiden als Indonesië de hervormingen binnen Kopassus en het leger blijft doorvoeren.”

Verkeerd signaal

Maar die waarschuwing kan mensenrechtenorganisaties niet sussen. Lange tijd beschouwden zij Kopassus verantwoordelijk voor enkele van de meest beruchte massamoorden, afrekeningen, verdwijningen en andere ernstige schendingen in het dichtst bevolkte land van Zuid-Oost-Azië, meer bepaald in het voormalige Oost-Timor, Papua en Atjeh in de voorbije 20 jaar.

De beslissing van de regering-Obama geeft een verkeerd signaal in een land waar massale en ernstige schendingen van de mensenrechten zijn gebeurd in een klimaat van straffeloosheid, laat de Amerikaanse tak van Amnesty International (AI) weten.

Ook Human Rights Watch (HRW) meent dat het Indonesische leger nog moet bewijzen dat het de aansprakelijkheid voor grove schendingen van de mensenrechten in het verleden ernstig neemt. “Een slag in het gezicht voor wie in het land decennialang gevochten heeft voor gerechtigheid”, verklaart Sophie Richardson van HRW. Volgens haar kon Jakarta weinig veroordeelde Kopassa-soldaten uit het leger zetten, en werden er zelfs recent officieren gepromoveerd die met misdaden in het verleden in verband werden gebracht.

Ook vanuit de Amerikaanse senaat klonk er kritiek op de verklaring van Gates. “Prematuur”, vond senator Russel Feingold, en “sterk te betreuren” volgens zijn collega Patrick Leahy, die meeschreef aan het verbod op Amerikaanse hulp en training aan buitenlandse militaire eenheden die worden verdacht van ernstige schendingen. “Het Indonesische ministerie van Defensie heeft stappen in de goede richting gezet, maar er moet meer gebeuren opdat we met rede kunnen stellen dat Kopassus en bij uitbreiding het leger de mensenrechten en het internationale recht respecteert”, aldus Feingold.

Gedeelde belangen

Het Pentagon en het Indonesische leger zoeken al geruime tijd toenadering. Vanaf eind jaren 1950 verleende Washington massaal steun aan de Indonesische troepen, maar dat veranderde in 1991 toen het leger 100 vreedzame manifestanten doodde in Oost-Timor. President Clinton verbrak alle banden in 1999, nadat in Oost-Timor had gestemd om zich van Indonesië af te scheuren, en het leger en Kopassus er lelijk huis hielden. Daarbij kwamen 1400 burgers om het leven, terwijl geen enkele soldaat hiervoor verantwoording hoefde af te leggen voor een rechter.

Na de aanslagen van 9/11 werkte de regering-Bush aan betere relaties, om Al Qaeda in Indonesië te controleren. Door de groeiende invloed van China in de regio schakelde het Pentagon een versnelling hoger om de militaire banden met Jakarta volledig te herstellen, dus ook met Kopassus.

Daarbij botst het vaker op weerstand van Indonesië-experts in de overheid. Die zeggen net als ngo’s dat soldaten van het elitekorps Kopassus zich blijven misdragen, vooral in Papua, en nog grotendeels boven de wet staan.

“Ik betreur dat mijn land alvorens zich opnieuw te engageren niet de nodige hervormingen van Kopassus kon bekomen. Maar nu is een voorwaardelijke teen in het water beter dan een volledige duik.”, meent senator Leahy. “De VS en Indonesië hebben gedeelde belangen, en ik heb gezocht naar een weg voorwaarts die te verzoenen valt met onze belangen en waarden. Ik hoop dat dit mogelijk wordt.”

Maar rechtenactivisten zijn niet overtuigd. “Jarenlang heeft de VS militaire en andere hulp verleend aan Kopassus. Wanneer de VS het sterkst betrokken was, heeft Kopassus de ergste misdaden gepleegd”, besluit John Miller van het East Timor Action Network (ETAN).