Zimbabwe belooft ruimte voor lokale en private zenders

Zimbabwe heeft geen community radio: radio die voor en door de lokale bevolking wordt gemaakt, voor specifieke doelgroepen en in particuliere handen is. Al jarenlang wordt hiervoor gelobbyd en diverse keren werden er valse beloften gedaan tijdens het lange en problematische bewind van de vorig jaar overleden president Robert Mugabe.

Met het aantreden van president Emmerson Mnangagwa in 2018 volgde opnieuw een belofte. Mnangagwa beloofde ruimte en vergunningen voor lokale radio- en tv-initiatieven, een stap die een einde zou maken aan het televisiemonopolie van de met publiek geld gefinancierde Zimbabwe Broadcasting Corporation (ZBC).

Maar na twee jaar is er nog niets gebeurd, zeggen activisten. Wel lanceerde de regering vorige maand “outreachprogramma’s” om te peilen wat er leeft onder de bevolking.

En vorige week zei de staatssecretaris van Informatie, Nick Mangwana dat het land voor augustus veertig particuliere radiostations zal tellen en twaalf tv-zenders.

Heersende elite

Tabani Moyo, nationaal directeur van de afdeling Zimbabwe van het Media Institute of Southern Africa (Misa), is nog niet overtuigd.

“In de afgelopen jaren deed de regering telkens dezelfde beloften en stelde strenge eisen aan een vergunning. Uitzendingen maken kost veel geld, maar de overheid staat geen directe buitenlandse financiering toe. En locals hebben er gewoon het geld niet voor”, zegt hij. “De particuliere radiostations die bestaan, zijn gelinkt aan de heersende elite. Van deze nieuwe beloften worden we dus niet meteen enthousiast.”

Sinds vorige maand houdt de regering in het hele land openbare hoorzittingen om van de bevolking te horen wat ze willen op het gebied van lokale radio. Maar de weg naar persvrijheid is hobbelig.

Diversiteit

“Er zijn zorgen over de manier waarop die hoorzittingen plaatsvinden”, zegt Vivienne Marara-Zhangazha, nationaal coördinator van de Zimbabwaanse Association of Community Radio Stations (Zacras). “Lokale leiders die minimale steun van de bevolking hebben, worden vooral aangesproken. Maar community radio gaat over het volk en dat moet de hoofdrol spelen bij het opzetten en bemannen van de stations.”

Zacras is een overkoepelend orgaan voor lokale initiatieven, hoewel er momenteel nog geen zenders in de lucht zijn. Het orgaan lobbyt voor snelle verstrekking van zendmachtigingen.

“Het uitgeven van radiofrequenties moet niet cosmetisch zijn, maar echt verandering brengen als het gaat om diversiteit en pluraliteit. De regering moet er ook meer partijen bij betrekken, zodat er inclusiviteit en betrokkenheid is in het diversiteitsdiscours”, zegt ze.

Geen politiek

Het ministerie van Informatie heeft echter duidelijk gemaakt dat lokale radiostations strikt gecontroleerd worden en geen ruimte mogen geven aan politieke discussies.

“Als het gaat om persvrijheid, bestaat er geen oprechtheid bij de regering”, zegt Zenzel Ndebele, een journalist en activist. “De regering staat onder druk om de aangekondigde hervormingen en verkiezingsbelofte na te komen, zodat sancties worden opgeheven. Maar als dit hele gebeuren is gewoon een grap. We eindigen met gedecentraliseerde lokale radio, en niet met de stations die we willen.”

Ndebele zegt zich zorgen te maken dat er alleen vergunningen worden verstrekt aan mensen die connecties hebben met de regeringspartij.

Grijze gebieden

De minister van Informatie, Monica Mutsvangwa, wil die zorgen ontkrachten. Ze zei vorige week dat de regering er klaar voor is om toekomstige uitzendorganisaties een zendmachtiging te verstrekken en dat ook “gaat doen”.

“De uitzendorganisaties zijn er klaar voor. Maar bij lokale radio is blijvend steun nodig op het gebied van technische training en apparatuur. We weten op dit moment nog niet welke apparatuur is goedgekeurd en toegestaan voor uitzendingen. Als al die grijze gebieden in kaart zijn gebracht en vergunningen verstrekt zijn, kan er daadwerkelijk een nieuw medialandschap ontstaan”, zegt Vivienne Marana-Zhangazha.

Ze verwacht niet dat er snel private radio- en tv-stations zullen komen, omdat de Zimbabwaanse Omroepautoriteit al zes extra kanalen heeft toegekend aan de door de staat gefinancierde nationale zender ZBC.

Hoge kosten

“Het is duidelijk dat de regering niet wil breken met het verleden. De ZBC heeft al capaciteitsproblemen, maar krijgt er nog meer kanalen bij. En private omroepen worden geacht elkaar te beconcurreren om de zes overige beschikbare kanalen”, zegt Moyo.

“De regering vraagt ook exorbitante vergoedingen aan makers van online content. Als je online wilt uitzenden, kan zo'n vergoeding oplopen tot 8000 Amerikaanse dollar. Internet moet vrij zijn. Maar de wetgeving ontmoedigt initiatieven al bij voorbaat”, zegt hij.