Soedan op de rand van een burgeroorlog

Er wordt hard gevochten tussen het leger en de RSF om controle te krijgen over strategische plekken, zoals vliegvelden, legerbases en het presidentieel paleis in Khartoem. Het leger zet straaljagers in om de posities van de RSF te bestoken. Beide partijen delen regelmatig berichten waarin ze overwinningen claimen. De RSF schreef deze ochtend (maandag) in een tweet dat het drie legervliegtuigen heeft neergehaald. Ze beschuldigen elkaar van het beginnen van de gevechten, en claimen beiden aan de kant van het volk te staan. De precieze verhoudingen op de grond zijn vooralsnog onduidelijk, al schrijft Reuters dat het leger de overhand heeft.

Tientallen burgerdoden

In de gevechten zijn tot dusver 97 burgers omgekomen, en een onbekend aantal soldaten, meldde het Soedanese Dokters comité maandagochtend op Twitter. Daaronder zijn drie medewerkers van het Wereldvoedselprogramma, dat haar operaties in het land tijdelijk heeft gestaakt. Inwoners van Khartoem delen foto’s op sociale media van huizen die geraakt zijn door raketten. Buiten de hoofdstad en haar omgeving wordt er ook gevochten in de provincie Darfoer. Men vreest dat de strijd tussen het leger en RSF Soedan in een catastrofale burgeroorlog gaat storten.

Gisteren (zondag) kondigden de partijen een kort staak-het-vuren aan zodat burgers zich in veiligheid konden brengen, maar volgens getuigen op de grond is daar weinig van terecht gekomen. De internationale gemeenschap maant tot kalmte en het staken van vijandigheden. Buurlanden Egypte en Zuid-Soedan hebben aangeboden te bemiddelen, en het hoofd van de Afrikaanse Unie is van plan naar Soedan af te reizen om een staak-het-vuren af te dwingen.

Jarenlange onrust

De strijd tussen het leger en de RSF tekende zich al langer af. Het is onrustig in het land sinds massale protesten in 2019 het militaire bewind van president Omar Al-Bashir, die dertig jaar aan de macht was geweest, ten val brachten. Een overgangsregering werd ingesteld om het pad naar een democratisch gekozen burgerregering uit te stippelen. Deze hield niet lang stand.

In oktober 2021 pleegde de legerleiding, inclusief de generaals Burhan en Hamdan, een coup. De protesten van de pro-democratiebeweging hielden aan, en onder auspiciën van de VN werd een nieuw overgangsproces in gang gezet. In dat proces wisten Burhan en Hamdan hun posities te verstevigen. Het plan was om de RSF te integreren in het reguliere leger, maar daar wilde RSF-generaal Hamdan niet aan meewerken. Geweld tussen gewapende groepen in de provincies Darfoer, Kordofan en Blauwe Nijl laaide ondertussen op.

Internationale bemiddeling mislukt

Verscheidene analisten verwijten de internationale gemeenschap dat het generaals Burhan en Hamdan te lang heeft gezien als legitieme politieke actoren in het proces naar democratie, terwijl het evident was dat zij vooral in hun eigen machtspositie waren geïnteresseerd. De protestbeweging, die wordt gedragen door lokale verzetscomités, zegt al sinds 2021 dat het leger niet te vertrouwen is in onderhandelingen. Dat is nu pijnlijk duidelijk geworden.

De RSF komen voort uit door voormalig president Bashir opgetuigde milities, die berucht werden vanwege het aanrichten van bloedbaden in Zuid-Soedan en Darfoer in de jaren 2000. Zowel het leger als de RSF hebben grote economische belangen in het land. Zo heeft de RSF de controle over diverse goudmijnen. 

Bevolking in armoede

Volgens de Verenigde Naties is een derde van de Soedanese bevolking afhankelijk van humanitaire hulp. Daarbij huisvest het land ruim een miljoen vluchtelingen, uit onder andere Ethiopië, Eritrea, Somalië en Zuid-Soedan. Het land ging decennialang gebukt onder internationale sancties, die na de val van Bashir maar ten dele zijn opgeheven. De Verenigde Staten gokten erop dat sancties de legerleiders zou dwingen tot concessies aan de onderhandelingstafel, maar uiteindelijk leed vooral de bevolking eronder. 

Een groot deel van de bevolking leeft in diepe armoede. De helft van de Soedanezen moet rondkomen van 2 dollar per dag. De prijs van brood en brandstof is in een jaar tijd verdubbeld, en elektriciteit is zelfs 25 keer duurder, aldus de VN. Nu is daar een gewapende strijd tussen militaire facties bovenop gekomen. Burhan en Hamdan zeggen niet van plan te zijn het vechten te staken, tot de andere partij zich gewonnen geeft.