Onderzoek naar verdwijning Mexicaanse studenten zit vast

"Het onderzoek moet helemaal anders worden aangepakt", zegt de Spaanse psycholoog Carlos Beristáin, een van de vijf leden van de Interdisciplinaire Groep van Onafhankelijke Experts. Die werd aangeduid door de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten om de verdwijning te onderzoeken en heeft nu haar rapport klaar.

Op 26 september 2014 verdwenen de 43 studenten in de stad Iguala na een charge van de lokale politie op hun bus. Ze studeerden in Ayotzinapa, in de zuidwestelijke deelstaat Guerrero, aan een van de zeventien scholen die plattelandsleerkrachten opleidt.

Drughandel

De expertgroep stelt voor alle onderzoekselementen samen te brengen en de ambtenaren die het onderzoek dwarsboomden duchtig aan de tand te voelen. Volgens de experts is drughandel het belangrijkste motief.

De groep onderzocht de 115 delen van het gerechtelijk dossier, ze bezochten de betrokken plaatsen en praatten met de familieleden van alle slachtoffers.

Hun 550 pagina's tellende rapport bevat een opeenstapeling van fouten in het onderzoek. De zwaarste fouten maakte het openbaar ministerie. Bepaalde feiten werden helemaal niet onderzocht, bewijsmateriaal werd vernietigd, grote contradicties in de getuigenverklaringen werd genegeerd, er waren klachten over foltering, een hypothese op basis van de feiten ontbrak, en het onderzoek over de agressie werd niet in verband gebracht met het onderzoek naar de uiteindelijke bestemming van de studenten.

Afvaloven

De groep haalt de centrale stelling van het gerecht onderuit. In januari stelde voormalig procureur (officier van justitie) Jesús Murillo Karam dat de studenten vermoord waren en verbrand waren in de afvaloven van Cocula, een buurgemeente van Iguala.

Het gerecht baseert zich daarvoor op verklaringen van drie mannen die de moord zouden hebben gepleegd. Ze zeiden dat ze twaalf uur lang het vuur hebben gevoed met onder meer hout, autobanden en diesel. Nadien vermaalden ze de botten en gooiden ze de as in plasticzakken in de rivier.

De Chileense advocaat Francisco Cox zegt dat hier niets van klopt. "Die feiten hebben niet plaatsgevonden." Volgens vuurexpert José Torero van Universiteit van Queensland in Australië heb je om 43 lichamen te verbranden 30 ton hout en 13 autobanden nodig en duurt het verbanden minstens 60 uur. Bovendien zou dat een vlam van 7 meter hoog hebben veroorzaakt met een rookpluim van 300 meter. Door de ligging van de verbrandingsoven zou dat een bosbrand hebben veroorzaakt.

Leger

Het rapport bevestigt dat soldaten op minstens twee plaatsen die met de verdwijning verband houden, gesignaleerd zijn. En het veegt de stelling van tafel dat de aanval het gevolg was van een misverstand.

"De studenten werden in de gaten gehouden door de autoriteiten en het leger", zegt de Guatemalteekse advocate Claudia Paz. "Het is niet dat ze niet wisten wie ze waren en wat ze deden."

Volgens de officiële versie waren de studenten van plan een politieke meeting van María de los Ángeles Pineda, vrouw van de burgemeester, te verstoren. "De studenten droegen geen wapens, bij de politie vielen geen gewonden, ze kwamen in de stad aan lang nadat het evenement had plaatsgevonden en ze hadden niet de intentie de stad binnen te gaan", zegt Paz.
De burgemeester van Iguala wordt in verband gebracht met drughandel.

Vijfde bus

Een spoor dat niet onderzocht werd is dat van een vijfde bus, die de terminal als laatste verliet, met de studenten aan boord, en die een andere richting nam dan de overige bussen. Die vijfde bus duikt even op in het dossier en verdwijnt dan weer.

Volgens de expertgroep is een netwerk van drughandelaars actief in Iguala. Dat vervoert heroïne naar de Verenigde Staten aan boord van commerciële autobussen. De studenten stapten zonder het te weten aan boord van zo'n bus, besluit de groep. Dat zou "de extreem gewelddadige reactie en het massale karakter van de aanval" kunnen verklaren.

Het ging om een simultane aanval, die minstens drie uur heeft geduurd op negen verschillende plaatsen, met de bedoeling om te voorkomen dat de bussen de stad zouden verlaten, zeggen de experts.

Na de publicatie van het rapport kondigde president Enrique Peña Nieto via Twitter aan dat hij opdracht heeft gegeven om de aanbevelingen van de experts in overweging te nemen.
De nieuwe procureur verklaarde aan de pers dat er een nieuw onderzoek komt naar de verbrandingsoven. De expertgroep mag nog zes maanden voortwerken.