Het jaar van de detente voor Iran

Bij het begin van het jaar wees niets op een toenadering in de gesprekken tussen de 5+1 (de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en China plus Duitsland) en Iran. Binnen de VS was de druk op president Obama nog steeds groot om voor de harde aanpak te kiezen. Dat bleek onder meer uit een open brief van nucleaire specialisten en senatoren in januari. Ze pleitten voor strengere economische sancties en zelfs militaire actie om het nucleaire programma van het land te vernietigen.

Bovendien kreunde de internationale coalitie onder de druk van het conflict in Syrië. De burgeroorlog daar plaatst China en Rusland lijnrecht tegenover de VS en Europa.

Veranderend klimaat

Toch komen in april al de eerste signalen dat er binnen het Amerikaanse politieke landschap veranderingen op til zijn. In een rapport roept de Atlantic Council, een invloedrijke denktank in Washington, de overheid op om de banden met het Iraanse volk aan te halen.

De Verenigde Staten moeten zich niet blindstaren op het Iraanse kernprogramma, klinkt het, maar ook de andere activiteiten van het land in de regio aankaarten, en vooral een betere relatie nastreven met de Iraanse bevolking.

In dezelfde maand poneert een andere toonaangevende denktank, het Center for a New American Security, dat een nucleair Iran niet noodzakelijk een bedreiging vormt.

Toch blijven de VS aanvankelijk de sancties versterken. Binnen het Huis van Afgevaardigden worden eind mei nog sancties goedgekeurd voor landen die olie blijven invoeren uit Iran.

De Senaat keurt vrijwel gelijktijdig een resolutie goed die Obama oproept om "diplomatieke, militaire en economische steun aan Israël te bieden bij de verdediging van zijn territorium, bevolking en voortbestaan."

Rouhani

Maar op 14 juni wint Hassan Rouhani, die tot het gematigde kamp gerekend wordt, onverwacht de verkiezingen. Waarnemers zien mogelijkheden voor toenadering en in het Amerikaanse Congres groeit de steun voor een diplomatieke oplossing met Iran.

Als de Israëlische premier Benjamin Netanyahu opnieuw dreigt met een aanval op Iraanse nucleaire installaties, pleiten 29 Amerikaanse topdiplomaten in een open brief voor meer geduld. Ze willen de nieuwe Iraanse president een kans geven.

Achter de schermen wordt druk onderhandeld, en begin november is er voor het eerst sprake van echte vooruitgang in de gesprekken. Opnieuw heeft dit veel te maken met de situatie in Syrië. Het Britse parlement ziet af van een interventie in het land om president Assad te straffen voor een aanval met chemische wapens. Ook de VS houden zich in, na het Russische voorstel om de Syrische chemische wapens onder controle van de VN te stellen.

Heroïsch akkoord

Vanaf dan nemen de geruchten toe over een "heroïsch akkoord" na 33 jaar van conflict tussen de VS en Iran. Op 25 september volgt een historische ontmoeting tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry en zijn Iraanse collega Mohammad Javad Zarif, voor het eerst sinds de diplomatieke relaties tussen beide landen werden verbroken op 7 april 1980.

De veranderende sfeer werd nog duidelijker tijdens het nu al beroemde telefoongesprek tussen Obama en Rouhani.

Op 24 november wordt effectief een akkoord getekend, waarin Iran belooft de bouw van een nieuwe plutoniumreactor stil te leggen en een deel van een voorraad verrijkt uranium te neutraliseren. Het land zal ook inspecteurs toelaten tot de nucleaire faciliteiten. In ruil voor de concessies krijgt Iran toegang tot 3 miljard euro aan buitenlandse tegoeden.

De ondertekening van het akkoord heeft lang niet alleen te maken met het Iraanse nucleaire programma, maar ook veel met de heroriëntering van de Amerikaanse focus in de wereld. Washington is erop gebrand om zich militair uit het Midden-Oosten terug te trekken en zijn focus en middelen naar Azië en de Stille Oceaan te richten.

De redactie van persagentschap IPS Vlaanderen blikt in december terug op markante trends en gebeurtenissen uit het voorbije jaar. Dit was aflevering 6.