Harde hand laat zich al voelen in Guatemala

De regering van de voormalige generaal Pérez Molina trad op 14 januari aan. Ze besliste meteen om militairen in te zetten bij patrouilles van de Nationale Politie, speciale eenheden voor de strijd tegen overvallen, afpersing, moord, ontvoering en vrouwenmoord op te richten en een aparte afdeling binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken te creëren die zich uitsluitend met drugshandel bezighoudt.

In juli komt er ook een speciale eenheid die de handel in mensen, drugs en wapens moet tegengaan aan de grens met Mexico. Pérez Molina komt zo al in zijn eerste honderd dagen de belangrijkste belofte uit zijn verkiezingscampagne na: de misdaad met harde hand aanpakken.

Bestraffing is laatste stap

Analisten zeggen dat de nieuwe regering de preventieve maatregelen verwaarloost. Guatemala heeft geen misdaadbeleid "dat elementaire zaken vastlegt en ervan uitgaat dat de bestraffing pas de laatste stap is", zegt Marco Canteo van het Instituut voor de Vergelijkende Studie van Strafwetenschappen, een niet-gouvernementele organisatie.

In een democratisch land moet elk misdaadbeleid gebaseerd zijn op preventie en de economische, sociale en culturele rechten garanderen, zegt hij. Maar de strategie van deze regering is gebaseerd op harde maatregelen. Dat blijkt ook uit de wetsvoorstellen, aldus Canteo.

Zo diende Fernando García, parlementslid van de regerende Patriottische Partij, in maart een wetsvoorstel in om wie veroordeeld is voor seksuele delicten chemisch te castreren. Pérez Molina zelf onderzoekt of de leeftijdsgrens voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid verlaagd kan worden van achttien naar twaalf jaar. Hij wil ook het wetsvoorstel op bendevorming hernemen; het voorstel komt van zijn partij maar was blijven steken in het parlement.

Preventie op school

"Deze initiatieven zijn in essentie repressieve maatregelen en beantwoorden niet aan de minimumnormen inzake mensenrechten, democratie en de rechtsstaat", zegt Canteo.
Volgens internationale studies is Guatemala, een land met veertien miljoen inwoners, een van de meest gewelddadige landen ter wereld. Vorig jaar werden 6187 mensen gedood, van wie 706 vrouwen, zegt het Nationaal Instituut voor Forensische Wetenschappen, een overheidsinstelling.

Reactieve en repressieve maatregelen alleen volstaan niet, verzekeren experts. "Men moet inzetten op preventie op school. De staat zou daar meer moeten investeren en dat niet alleen als een kostenpost zien", zegt activist Nicolás Pacheco van de Sociale Beweging Kinderen en Jongeren.

"Wat zeventienjarigen nu doen komt doordat men tien of vijftien jaar geleden niet met hen gewerkt heeft aan zaken als menselijke waarden en burgerzin. Vandaag zien we daarvan de gevolgen." Pacheco vindt het daarom "zorgwekkend" dat de regering kinderen en adolescenten wil criminaliseren.

Impact op lange termijn

De vorige regering, van de sociaaldemocraat Álvaro Colom, lanceerde het programma Open Scholen. Tijdens weekends konden openbare scholen gebruikt worden voor allerlei vormings-, kunst- en spelactiviteiten, een vorm van misdaadpreventie. Het programma ligt voorlopig stil maar moet worden voorgezet, vindt Verónica Godoy van de Instantie voor Monitoring en Ondersteuning van de Openbare Veiligheid, een niet-gouvernementele organisatie.

Als voorbeeld noemt ze Brazilië, waar overheid en privé-instellingen programma's en campagnes voor bendeleden hebben. De impact van preventieprogramma's "ziet men niet meteen maar pas op middellange of lange termijn."

Onderwijs moet extra aandacht krijgen, zegt ook onderwijzeres Janet Possié. "Als alle regeringen inzetten op onderwijs, zou de misdaad dalen. Maar dit is een van de landen in Latijns-Amerika die het minst investeert in onderwijs."