Burgerwachten lopen uit de hand in Guatemala

In San Juan Sacatepéquez, vlakbij Guatemala-Stad, trekken inwoners er al vier jaar elke avond op uit om te patrouilleren. Met het gezicht bedekt en gewapend met pistolen, machetes, stokken en stenen proberen ze hun buurt tegen de misdaad te beschermen.

Daarbij nemen ze het zelf niet altijd nauw met de wet. Enrique Boj, die voor een niet-gouvernementele organisatie werkt die zich met drinkwaterprojecten bezighoudt, kreeg in maart zo'n groep op bezoek. De patrouille was gestuurd door mensen die een meningsverschil hadden met Boj's organisatie. De ruiten moesten eraan geloven, Boj kreeg allerlei verwijten naar zijn hoofd, men dreigde het bestuur aan te vallen.

Executies

Guatemala telt minstens driehonderd van die lokale veiligheidsraden van burgers. De raden moeten sinds 1999 een verbindingsfunctie vervullen tussen politie en burgers, zegt het ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar steeds meer leden van die burgerwachten belanden achter de tralies op beschuldiging van buitengerechtelijke executies, verdwijningen, ontvoeringen en folteringen.

In San Juan Cotzal, in het noordwesten van het land, werd de burgemeester vorige zomer gearresteerd. Hij zou de opdracht hebben gegeven een politieagent uit te schakelen met de hulp van de plaatselijke veiligheidsraad.

Nieuwe regels

"De aanvankelijke bedoeling was de zorg voor deze zone tijdens de nachtelijke uren, maar in onze gemeenschappen maken ze misbruik van hun macht en dat baart ons zorgen", zegt Boj. "Ze moeien zich ook met andere zaken, met familiezaken, met de begrenzing van percelen, met de aanleg van wegen, enzovoort."

Néstor Buc, van de taxivereniging San Francisco van Panajachel, de tweede grootste toeristische stad van het land, zegt dat de groepen nodig zijn omdat de misdaad welig tiert en de nationale politie niet efficiënt is. "Je kon vroeger niet alleen de straat op zonder angst te hebben." Hij vindt dan ook dat de veiligheidsraden moeten blijven bestaan, "maar met nieuwe regels."

Volgens de VN blijft 98 procent van de misdaden in Guatemala onbestraft. Om dat probleem aan te pakken richtten de VN in 2006 de Internationale Commissie tegen de Straffeloosheid in Guatemala (Cicig) op.