Amnesty-rapport beschrijft "mogelijke oorlogsmisdaden" in aanloop naar val Kaboel

“Ons nieuwe bewijs toont aan dat de bevolking van Afghanistan opnieuw met haar leven heeft betaald en de machtsoverdracht verre van naadloos is verlopen, zoals de taliban claimen”, zegt Agnes Callamard, secretaris-generaal van Amnesty.

Alle betrokken partijen

Volgens het rapport viseerden de taliban ziekenhuizen, scholen en winkels, waardoor er veel doden en gewonden vielen bij de burgerbevolking. Ook tijdens grond- en luchtoperaties van de Afghan National Defense and Security Forces (ANDSF) en de Amerikaanse strijdkrachten vielen volgens het rapport veel burgerslachtoffers.

De VN-missie in Afghanistan meldde https://unama.unmissions.org/protection-of-civilians-reports eerder al dat 1659 burgers werden gedood en nog eens 3524 gewond raakten in de eerste zes maanden van 2021, een stijging van 47 procent ten opzichte van vorig jaar.

Ook nadat de taliban de macht had overgenomen, bleef het bloedvergieten aanhouden. Het Amnesty-rapport volgt amper een dag na het bericht van de VN dat ze sinds 15 augustus “geloofwaardige beschuldigingen” hebben ontvangen van minstens honderd buitengerechtelijke executies, waarvan de meeste zijn toegeschreven aan de taliban.

Executies

Het rapport baseert zich op interviews met meer dan honderd slachtoffers en getuigen, getoetst aan bewijsmateriaal van satellietbeelden en medische en forensische analyse.

Zo documenteerden de onderzoekers de aanval op het dorp Urmaz in de provincie Panjshir, op 6 september 2021. Na een kort gevecht gingen de taliban van deur tot deur op zoek naar mensen die volgens hen met de voormalige regering hadden samengewerkt. Talibanstrijders zouden die dag minstens zes burgers buitengerechtelijk hebben geëxecuteerd, voornamelijk door schoten in het hoofd, de borst of het hart. Dit soort moorden, gerichte aanslagen op burgers, zijn oorlogsmisdaden volgens het internationaal humanitair recht.

Het rapport beschrijft verschillende soortgelijke vergeldingsaanvallen tegen voormalige regeringsmedewerkers. Amnesty documenteerde eerder taliban-slachtingen van etnische Hazara’s in de provincies Ghazni en Daykundi.

Burgerslachtoffers bij luchtaanvallen

Het rapport beschrijft vier luchtaanvallen, drie hoogstwaarschijnlijk uitgevoerd door Amerikaanse troepen en één door de Afghaanse luchtmacht. Bij de aanvallen kwamen in totaal 28 burgers om het leven (15 mannen, vijf vrouwen en acht kinderen) en raakten er nog eens zes gewond.

Zo doodde een Amerikaanse drone-aanval op 29 augustus in Kaboel tien mensen, waaronder zeven kinderen. Het Amerikaanse leger gaf later toe dat het burgers waren.

Het rapport heeft ook verschillende burgerslachtoffers gedocumenteerd die vielen tijdens hevige grondgevechten. Op 22 juni kwamen een jongeman en een twaalfjarig meisje om het leven bij twee mortieraanvallen in de noordelijke stad Zakhail. ANDSF-troepen lanceerden de mortiergranaten  hoogstwaarschijnlijk vanaf het First Police District, ongeveer 2,5 kilometer van de plaats van de explosie. Beide explosieven raakten gezinswoningen, een scherf van de tweede granaat raakte de 12-jarige Manizha in de ruggengraat, waardoor ze verlamd raakte. Na een week stierf ze aan haar verwondingen. Het gebruik van mortieren in dichtbevolkte gebieden kan beschouwd worden als een oorlogsmisdaad volgens het internationaal humanitair recht, aangezien zulke wapens niet nauwkeurig genoeg zijn om een onderscheid te maken tussen strijders en burgers.

Het rapport beschrijft acht gevallen van grondgevechten waarbij in totaal 12 burgers werden gedood, waaronder zes kinderen.

Herstelbetalingen

In september maakte de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag bekend dat hij in zijn onderzoek naar Afghanistan vooral zou kijken naar misdrijven gepleegd door de taliban, en minder naar mogelijke oorlogsmisdrijven door Amerikaanse- en ANDSF-troepen.

Op basis van het rapport pleit Amnesty ervoor om die beslissing terug te draaien, en bewijsmateriaal vrij te geven over alle mogelijke misdrijven, door welke partij dan ook.

De mensenrechtenorganisatie roept de taliban en de Amerikaanse regering ook op om mechanismen in te stellen om schuldigen te straffen en compensatie te voorzien voor slachtoffers.

“Slachtoffers en hun families moeten herstelbetalingen krijgen, en alle verantwoordelijken moeten ter verantwoording worden geroepen in eerlijke processen voor civiele rechtbanken en zonder kans op de doodstraf”, aldus Callamard.