Polio gevonden in Londens rioolwater: wat moeten we weten?

Net toen we dachten dat apenpokken het nieuwe virus zou zijn voor 2022, verklaarde het Britse gezondheidsagentschap UKHSA de detectie van polio in Londens rioolwater tot “nationaal incident”. Herhaalde positieve metingen in het rioolwater van Noord- en Oost-Londen wijzen op een actuele infectie en waarschijnlijk ook overdracht van het virus. Dat is een verrassing, want Groot-Brittannië is sinds 2003 officieel poliovrij. Wat moeten we weten?

Poliomyelitis, kortweg polio, is een verwoestende ziekte die in het verleden overal ter wereld verlamming en dood heeft veroorzaakt. Ze wordt veroorzaakt door poliovirussen, kleine RNA-virussen die cellen in het zenuwstelsel kunnen aantasten.

Polio wordt niet gevonden bij dieren, en dat betekent dat de ziekte kan worden uitgeroeid, net als pokken. Dankzij effectieve vaccinatiecampagnes komen we elk jaar dichter bij dit doel.

Drie varianten

Er zijn drie soorten poliovirus en infectie door of inenting tegen het ene type beschermt niet tegen het andere. De overdracht door type 2 en 3 is met succes aan banden gelegd door vaccinatie, maar type 1 poliovirus bleef uitbraken veroorzaken.

Poliovirus wordt overgedragen via druppels in de lucht, maar het kan ook gebeuren via voedsel of water dat in contact is geweest met de ontlasting van iemand die het virus heeft. Bij normale temperaturen kan het virus vele dagen overleven. 

De meest recente uitbraken worden gelinkt aan gebieden met slechte sanitaire voorzieningen die moeilijk te bereiken zijn met vaccins. Afghanistan en Pakistan zijn de enige twee landen waar wilde polio nog steeds endemisch is. De uitroeiingsprogramma's richten zich ook op die landen om de verspreiding van het virus naar andere landen te stoppen.

Cruciale rol van vaccins

Vaccins zijn cruciaal gebleken in de strijd tegen de ziekte, en vorig jaar waren er wereldwijd nog minder dan 700 gemelde gevallen.

In Groot-Brittannië wordt een poliovaccin gebruikt met een geïnactiveerd virus (IPV). Het is veilig en effectief en beschermt de geïmmuniseerde persoon tegen verlamming. Maar het is minder effectief om lokale immuniteit in de darm te induceren. Met andere woorden: gevaccineerde mensen kunnen nog steeds geïnfecteerd raken en het virus verspreiden, ook al vertonen ze zelf geen symptomen.

IPV biedt dus uitstekende bescherming voor het individu, maar is niet voldoende om een ​​epidemie te beheersen als de sanitaire omstandigheden pover zijn. Het orale poliovaccin (OPV), dat levend maar verzwakt virus bevat, is daarvoor wel ideaal. OPV wordt bovendien druppelsgewijs toegediend, waardoor er geen getraind personeel of steriele apparatuur nodig zijn. Zo kunnen meer gemeenschappen bereikt worden.

Het OPV-vaccin wekt wel een krachtige darmimmuniteit op en kan zo de verspreiding van wilde poliovirussen voorkomen. En omdat het een levend virus bevat, kan het zich verspreiden naar nauwe contacten van de geïmmuniseerde persoon en hen ook beschermen. Het is bovendien goedkoper dan IPV.

Maar het nadeel van OPV is dat het verzwakte virus kan muteren en zich in zeldzame gevallen kan herstellen tot de variant die verlamming veroorzaakt.

Immuunsysteem

OPV wordt doorgaans binnen enkele dagen door ons immuunsysteem opgeruimd. Maar dat is mogelijk niet het geval bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, die het virus langer bij zich kunnen dragen waardoor de kans op mutaties groter wordt. In landen met een te lage vaccinatiegraad kan dat leiden tot de circulatie van een vaccin-afgeleide variant van poliovirus (VDPV). 

Het virus dat in het riool van Londen is gedetecteerd, was daar effectief een voorbeeld van: VDPV type 2. Er is nog steeds geen wilde variant van poliovirus in het VK ontdekt.

VDPV-polio kan een asymptomatische infectie veroorzaken bij mensen die gevaccineerd zijn met geïnactiveerd virus (IPV). Omdat er geen lokale darmbescherming is bij IPV, kan het in de feces terechtkomen en nadien dus gedetecteerd worden in rioolwater.

De detectiemethoden zijn gevoelig en een enkele positieve meting zou niet alarmerend zijn. Type 1 VDPV werd onlangs ook ontdekt in rioolwater in Calcutta. Aangenomen wordt dat deze afkomstig was van een gevaccineerde persoon met een verzwakt immuunsysteem, die niet in staat was de vaccinstam uit het  lichaam te verwijderen.

Er zijn geen meldingen van aan polio gerelateerde verlamming in het VK.

Maar om dat zo te houden, moeten we ervoor zorgen dat alle gezinsleden op de hoogte zijn van hun vaccinatiestaat, vooral kinderen die mogelijk een vaccinatiekuur hebben overgeslagen door de COVID-pandemie. IPV is veilig, gratis en effectief om polio te voorkomen. In tegenstelling tot vaccins voor apenpokken, die schaars zijn en bestemd zijn voor groepen met een hoog risico, is IPV voor iedereen direct beschikbaar, gewoon via de huisarts.

-

Deze analyse is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.