Multinationals krijgen steeds meer invloed binnen VN

Volgens het GPF worden de VN en zijn fondsen, programma's en gespecialiseerde afdelingen steeds meer afhankelijk van grote bedrijven bij het vinden van oplossingen voor wereldproblemen. Het GPF noemt dat een "alarmerende trend."

De studie wijst ook op de groeiende kloof tussen de schaal van de wereldproblemen en de financiële capaciteit van de VN om oplossingen te creëren, het groeiende aantal bijdragen voor niet-kernactiviteiten en het outsourcen van financiering en besluitvorming aan exclusieve wereldwijde partnerschappen.

Jens Martens, directeur van Global Policy Forum en medeauteur van de studie, zegt dat de VN-lidstaten falen als het gaat om financiering van de VN. "Deze situatie is verergerd doordat westerse regeringen, onder aanvoering van de Verenigde Staten, jarenlang hebben ingezet op nul groei van het VN-budget", zegt hij.

Neutraliteit VN

Het VN-centrum inzake Transnationale Ondernemingen (Unctc), dat in 1975 is opgericht om transnationale ondernemingen te monitoren, is in 1992 ontmanteld. In de jaren zeventig begonnen ook discussies over een gedragscode voor deze ondernemingen. Pogingen daartoe stuitten echter op hevig verzet vanuit het bedrijfsleven en mislukten uiteindelijk.

Tegelijkertijd, staat in de studie, bleken grote bedrijven zeer succesvol in het opzetten van pr-strategieën die hen neerzetten als goede partners die dialoog zoeken met overheden en de VN, en partijen die werken aan milieu, sociale en mensenrechtenstandaarden, ofwel Corporate Social Responsibility (CSR).

De secretaris-generaal van de VN en hoofden van de diverse VN-organisaties zien volgens Martens veel in samenwerking met het zakenleven. Niet alleen boren ze hiermee een nieuw financieringsbron aan, ze geloven ook dat betrokkenheid van krachtige bedrijven noodzakelijk is voor de VN om de uitdagingen van deze tijd aan te kunnen.

"Maar ze verkopen de Verenigde Naties tegen een spotprijs. De kosten voor de bedrijven zijn opvallend laag en de voordelen kunnen relatief groot zijn." Bedrijven profiteren van een sterke imagoverandering door zichzelf te associëren met de VN, ze worden zichtbaarder en krijgen direct toegang tot beleidsmakers.

"Maar wat betekent deze imagoverandering voor de reputatie en neutraliteit van de VN? Bestaat het risico niet dat samenwerking met controversiële bedrijven een averechts effect heeft op het imago van de VN als neutrale partij, en dat het de reputatie van de VN ondermijnt?", vraagt Martens zich af.

Global Compact

VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon heeft bijvoorbeeld een beroep gedaan op private investeerders om de VN te helpen het enorme bedrag van 100 miljard dollar per jaar bijeen te brengen dat nodig is om de verwoestende effecten van de klimaatverandering te bestrijden. Ban vertrouwt grotendeels op financiering vanuit de private sector, en vraagt tegelijkertijd om geld van overheden en de publieke sector.

De studie is ook kritisch over Global Compact, het VN-initiatief gericht op duurzaamheid waarbij momenteel meer dan 8000 bedrijven in 162 landen betrokken zijn. Global Compact heeft de Verenigde Naties geopend voor het bedrijfsleven, stelt de studie. "Hoewel het wellicht bedoeld was voor het tegenovergestelde – het bedrijfsleven gevoelig maken voor het publieke belang via tien principes – dient het ook als platform en behartiger van bedrijfsbelangen binnen de VN."

Dit wordt versterkt door afhankelijkheid van privaat geld en de zeer complexe bestuursstructuur die lidstaten weinig ruimte geeft en inzicht in de financiën beperkt tot de partijen die het geld verstrekken. "In feite is Global Compact een van de weinige VN-entiteiten die voornamelijk afhankelijk is van privaat geld. Dat kan gevolgen hebben voor hoe het mandaat geïnterpreteerd en geïmplementeerd wordt."

Martens zegt dat de financiering van alle systeemactiviteiten van de VN jaarlijks ongeveer 40 miljard dollar bedraagt. "Dat mag veel lijken, maar in werkelijkheid is dat minder dan het budget van de stad New York, minder dan een kwart van het budget van de Europese Unie en slechts 2,3 procent van de militaire uitgaven in de wereld."

Barbara Adams, medeauteur van de studie, zegt dat lidstaten – in het bijzonder grote donoren – een tweeledige aanpak volgen. Ze roepen enerzijds op tot meer coherentie in de ontwikkelingsactiviteiten van de VN, terwijl ze anderzijds  meer inzetten op financiering van specifieke doelen.

"Dat leidt tot nog meer fragmentatie", zeg Adams. "Deze dynamiek van naar eigen wens kiezen, in combinatie met voortdurende financiële tekorten, heeft de deur opengezet voor betrokkenheid van het bedrijfsleven."

Het geloof dat het noodzakelijk is om kapitaalkrachtige partijen aan te trekken om de relevantie van de VN in stand te houden, heeft volgens haar schadelijke gevolgen voor het democratisch bestuur en de algemene steun van het publiek. "De VN associëren zich op deze manier steeds meer met de machtige partijen en niet meer met de minder bedeelden."