Sloppenwijk wordt klimaatval voor armste Oegandezen

De bananen, zoete aardappelen en yams die Regina Bayiyana rond haar huisje in Bwaise probeert te telen, worden aldoor weggespoeld. Vroeger leverde haar oogst geld en voldoende te eten op, maar dat is nu niet meer het geval. “Tien jaar geleden was dit een goede plaats”, zegt Bayiyana. “Maar nu kunnen we niet meer naar behoren planten. En als het regent, stroomt het water onze huizen binnen.”

Eén maaltijd per dag

Bayiyana woont samen en haar vijftien kleinkinderen in een optrekje dat maar één kamer telt. Haar man en haar vijf kinderen zijn dood, bezweken aan slepende ziektes. De overblijvers lijden honger. Bayiyana schotelt haar kleinkinderen nog maar één keer per dag eten voor. Geld voor de school is er niet meer.

Bwaise, een laaggelegen deel van het heuvelachtige Kampala, werd vanaf de jaren tachtig bebouwd. De meeste bewoners waren vluchtelingen uit andere streken van het land. Niemand woonde echt graag in de nieuwe wijk, maar de bewoners konden er wel genoeg voedsel telen om rond te komen. Tot de regentijd enkele jaren geleden opeens langer begon te worden.

“Vroeger regende het vooral in november en december”, zegt Florence Masuliya, een medewerkster van de Tusitukirewamu Groep, een de vrouwenorganisatie die in de wijk gevestigd is. “Maar dit jaar regent het al sinds januari, en het houdt maar niet op. Ik denk dat het aan de klimaatverandering te wijten is.”

Modderpoel

Omdat Bwaise laag ligt, stroomt er ook veel water uit de omliggende gebieden naar de wijk. De rudimentaire rioleringen en afvoerkanaaltjes kunnen dat water niet slikken. Het stroomt gewoon door de huizen en verandert de straten in modderpoelen. Huizen rotten, muren brokkelen af. Na het invallen van de duisternis worden er soms kinderen verrast door waterstromen op de hellingen. Het water dat achterblijft in plassen en poelen biedt allerlei ziektekiemen de mogelijkheid om snel uitbreiding te nemen.

Bayiyana weet intussen al wat ze moet doen als het ’s nachts hard begint te regenen. Ze stapelt de drie matrassen van het gezin op elkaar en doet alle kinderen erop klimmen. Zo blijven ze min of meer droog en zijn ze veiliger voor de slangen die soms met het water meedrijven. Maar helemaal is het contact met het vervuilde water niet te vermijden. Verscheidene van haar kleinkinderen moesten onlangs behandeld worden voor huidirritaties.

Vrouwen blijven achter

Bayiyana zou willen verhuizen, maar ze weet niet hoe. “Niemand wil dit huis en de grond kopen. Als ik een koper vond, zou ik heel weinig geld krijgen.”

Iedereen heeft last van de regen, maar het zijn de alleenstaande moeders en oudere vrouwen die met de problemen blijven zitten, zegt Florence Kasule van het Africa Women’s Economic Policy Network, een organisatie die de aandacht van beleidsmakers probeert te vestigen op de zorgen van de wijk.

Veel mannen zijn inmiddels weggetrokken uit de wijk omdat ze door de overstromingen te veel problemen hadden om te werken. Velen hebben hun vrouwen en kinderen achtergelaten. “Vrouwen zijn niet zo mobiel omdat ze voor hun kinderen zorgen”, zegt Kasule. Sommige vrouwen uit Bwaise verkopen nu ’s nachts eten aan cafégangers of vis langs de weg. Anderen doen de was voor omwonenden. Maar dat levert almaar minder op, omdat er steeds meer mensen wegtrekken en de overblijvers minder geld hebben.

Hulp

De Tusitukirewamu Groep, de plaatselijke vrouwenorganisatie, probeert de achtergebleven bewoners te helpen. Met een gift van de Amerikaanse ambassade konden sommige vrouwen zelf paddenstoelen beginnen te telen, die ze zelf opeten of verkopen. Bayiyana is een van de deelneemsters. Omdat haar tuintjes zo vaak overstromen, mag ze een stuk grond bewerken in de buurt van het hoofdkwartier van de Tusitukirewamu Groep.

Masuliya van de Tusitukirewamu Groep blijft er bij de beleidsmakers in Kampale ook op aandringen om de waterafvoer in de wijk te verbeteren. Ze heeft nu de belofte gekregen dat er volgend jaar een nieuwe oplossing komt, gefinancierd door de Wereldbank. Het stadbestuur heeft ook al workshops georganiseerd in de omgeving om mensen te leren hoe ze zich beter kunnen wapenen tegen overstromingen en om hen ertoe aan te zetten hun afval niet zomaar in de omgeving te dumpen. Zwerfvuil wordt immers door het water meegevoerd, en zorgt op andere plaatsen voor overlast en gezondheidsproblemen.