Nieuw Egypte haalt Iran uit verdomhoek

"De minister van Buitenlandse Zaken van Egypte en de Islamitische Republiek van Iran hebben hun bereidheid aangekondigd om de diplomatieke betrekkingen tussen de twee landen uit te breiden." Dat zei de Iraanse buitenlandminister Ali Akbar Salehi op 18 juni. Begin juni had Salehi al laten weten dat Iran de relaties tussen de twee landen "zo snel mogelijk" wil normaliseren.

Dat Egypte anders aankijkt tegen Iran sinds het vertrek van de voormalige president Hosni Moebarak, werd al duidelijk in februari. Amper een week na het ontslag van Moebarak op 11 februari gaf de Hoge Raad van de Strijdkrachten twee Iraanse oorlogsschepen de toelating via het Suezkanaal naar de Middellandse Zee te varen. De Hoge Raad heeft voorlopig de touwtjes in handen in Egypte.

Isolatiepolitiek

Dertig jaar lang was er geen sprake van dergelijke tegemoetkomingen. Onder het regime van Moebarak ketsten Iraanse toenaderingspogingen onveranderlijk af; Egypte toonde zich zelfs vaak rechtuit vijandig tegenover Iran.

"Ten tijde van Moebarak volgde Egypte slaafs de Amerikaanse en Israëlische politiek in de regio. Een belangrijk onderdeel daarvan is de isolatie van Iran", zegt Wahid Abdelmagid, een politiek analist van het Al-Ahramcentrum voor Politieke en Strategische Studies. "Maar sinds de revolutie is de officiële positie tegenover Iran veranderd."

Begin april verklaarde Nabil al-Arabi, de eerste buitenlandminister van het tijdperk na Moebarak, dat Egypte klaar was "een nieuwe bladzijde om te slaan" in de relatie met Iran. Op 25 mei had Al-Arabi in de marge van een bijeenkomst van de Niet-gebonden Beweging in Indonesië een ontmoeting met zijn Iraanse collega Salehi. Minder dan een week later ging een delegatie van vijftig Egyptische geestelijken, activisten van de recente revolutie en bekende Egyptenaren uit de culturele sfeer op bezoek in Teheran. Ook daar stond het herstel van de relaties tussen de twee landen op de agenda.

Vredesverdrag met Israël

Het was Iran dat in 1979 de diplomatieke relaties verbrak met Egypte. Dat volgde kort op de islamitische revolutie in Iran. De aanleiding was de ondertekening door Egypte van een vredesverdrag met Israël. Cairo maakte datzelfde jaar de Iraanse woede nog groter door asiel te verlenen aan de verdreven Iraanse sjah, Mohammad Reza Pahlavi.

In de jaren tachtig verergerde de vijandigheid tussen de twee landen nog doordat Egypte de kant koos van de Iraakse president Saddam Hoessein in diens acht jaar durende oorlog tegen Iran.

Vandaag is Egypte het enige Arabische land dat geen formele diplomatieke relaties heeft met Iran. De afgelopen tien jaar heeft Iran meermaals laten weten dat het de betrekkingen met het dichtstbevolkte land in de regio wil normaliseren. "Als de Egyptische regering zou willen, openden we vandaag nog een ambassade in Cairo", liet de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad zich in 2007 ontvallen.

Maar het regime van Moebarak ging niet in op die avances. Net als de VS en Israël bleef de Egyptische regering Iran beschouwen als een bedreiging voor de veiligheid in de regio. Officieel neemt Egypte ook aanstoot aan het feit dat er sinds 1981 een straat in Teheran vernoemd is naar Khaled Islambouli, een van de moordenaars van de Egyptische president Anwar Sadat, de voorganger van Moebarak. Tijdens zijn proces verklaarde Islambouli dat hij had deelgenomen aan de aanslag op Sadat omdat hij tegen het vredesakkoord met Egypte was. Islambouli werd geëxecuteerd en werd op die manier een martelaar in de ogen van islamitische extremisten.

Zegen voor de economie

De hervatting van de diplomatieke betrekkingen zou een zegen zijn voor de Egyptische economie, oordeelt Ibrahim Mansour, een Egyptische politiek analist. De handel tussen de twee landen zou erdoor opleven en ook het toerisme, een belangrijke inkomensbron, zou nieuwe groeikansen krijgen. "Egypte kan elk jaar een miljoen Iraniërs aantrekken", maakt Mansour zich sterk. Egypte telt veel religieuze schrijnen die door sjiitische moslims vereerd worden.

Midden mei kregen de Egyptenaren die hopen op een snelle normalisering echter een tegenvaller te verwerken. Buitenlandminister Al-Arabi werd verkozen als nieuwe secretaris-generaal van de Arabische Liga. Het is nog niet duidelijk hoe zijn opvolger, de doorgewinterde diplomaat Mohamed al-Orabi, tegenover de toenadering tot Iran staat.

Politiek analist Abdelmagid denkt dat de dialoog met Iran voortgezet zal worden tijdens de huidige overgangsfase. "Maar ik betwijfel of de banden formeel hersteld zullen worden voor de verkiezingen." Egypte kiest waarschijnlijk in september een nieuw parlement; maximaal vier maanden later zouden de presidentsverkiezingen moeten volgen.