"Papa" Nazarbajev is oppositie te snel af

Volgens voorlopige resultaten heeft de zeventigjarige Nazarbajev ruim 95 procent van de stemmen achter zich gekregen. Bij de verkiezingen van 2005 haalde Nazarbajev 91 procent.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa oordeelt dat er nog nooit vrije verkiezingen gehouden zijn in Kazachstan. Waarnemers hadden vooraf ook vragen gesteld bij het democratische gehalte van deze verkiezingen. Een omstreden selectieprocedure leidde ertoe dat Nazarbajev drie politieke lichtgewichten tegenover zich kreeg die niet echt kritiek hadden op de president.

Voorbeeld van Tunesië en Egypte

De verdeelde oppositie had geen kandidaten naar voren geschoven; ze had de negen miljoen kiesgerechtigden opgeroepen de verkiezingen te boycotten. Maar volgens de kiescommissie is bijna 90 procent van de kiezers gaan stemmen. Dat zou nog 13 procentpunt meer zijn dan in 2005. Volgens het persagentschap AP kregen mensen die vroeg gingen stemmen en jonge burgers die voor het eerst naar het stemhokje mochten, geschenkjes als mixers en ander kookgerei.

Nazarbajev had op 31 januari vervroegde verkiezingen aangekondigd. Hij had nog anderhalf jaar langer aan de macht kunnen blijven vooraleer de kiezers naar de stembus te roepen. Waarnemers vermoeden dat de Kazachse president protesten naar het voorbeeld van Tunesië en Egypte wilde voorkomen. Eerder had de "Leider van de Natie" (een eretitel die hij alvast levenslang mag dragen) met het idee van een referendum gespeeld om langer aan macht te kunnen blijven zonder verkiezingen. Maar daarop was kritiek gekomen van de Europese Unie en de VS.

Betoging in Almaty

Net als zijn collega's in Oezbekistan, Turkmenistan en Tadzjikistan geniet Nazarbajev van bijna onbeperkte macht. Het parlement zit vol jaknikkers, de gerechtelijke macht is niet onafhankelijk en de schaarse media die niet in handen van de staat zijn, doen aan zelfcensuur. Er heerst nauwelijks vrijheid van vereniging en oppositiebewegingen die te gevaarlijk lijken, worden buiten de wet gesteld of zwaar aangepakt. Een en ander biedt ook een perfecte voedingsbodem voor de alomtegenwoordige corruptie.

De zwakke oppositiegroepen die getolereerd worden, konden onlangs een protestbijeenkomst in een afgelegen park in de vroegere hoofdstad Almaty houden. Er kwamen maar enkele honderden deelnemers opdagen, vooral gepensioneerden. De actievoerders deelden pamfletten uit met daarop de vraag "Tunesië, Egypte, welk land volgt?". De betogers riepen de kiezers op de verkiezingen te boycotten.

Nazarbajev zeer populair

"We hadden niet genoeg tijd om deel te nemen", zegt Vladimir Kozlov, de voorman van Alga! ("Vooruit!"), een partij die niet geregistreerd is. Volgens hem waren de vervoegde verkiezingen gewoon een andere manier om de macht van de president te bestendigen.

Kozlov kan er echter niet omheen dat Nazarbajev een populariteit geniet waar alle andere politici alleen maar van kunnen dromen. De oppositie heeft weinig om zich aan op te trekken. Ze is zo goed als onbestaand op het internet en durft het zeker niet aan naar de belangrijke pleinen in de hoofdstad te trekken – het succesrecept van de democratiseringsbeweging in Egypte. 

Geen Kazachse middenklasse

Jermoekhamet Jertisbajev, de belangrijkste adviseur van de president, doet erg neerbuigend over de oppositie. "Ze zijn slecht georganiseerd en hebben geen financiële steun. Ze hebben ook geen ideologie. Ze hebben geen voorstellen die een echte uitdaging zouden betekenen voor het beleid van de president."

Oppositie voeren in Kazachstan is bijna onmogelijk,  verdedigt Kozlov zich. "Het regime sleept ons voor de rechter. Mensen verlaten het land omdat ze niet in de cel willen belanden. En sommige mensen worden gewoon vermoord." De voorbije tien jaar zijn inderdaad verscheidene leden van de oppositie in Kazachstan vermoord of in verdachte omstandigheden om het leven gekomen.

Volgens Jertisbajev is Nazarbajev zich goed bewust van wat er in het Midden-Oosten en Noord-Afrika gebeurt. "Hij heeft veel geleerd van de revoluties, en hij wil verandering." Maar volgens de adviseur hebben Egypte en Kazakhstan weinig gemeen. Arbeiders in Kazachstan verdienen veel meer – het bruto binnenlands product per inwoner in het olierijke Kazachstan ligt vier keer hoger dan in Egypte.

Experts zeggen dat in Kazachstan ook een middenklasse ontbreekt die het vuur aan de lont kan steken bij eventuele protesten. Er is een toplaag van rijke burgers die hun inkomen uit de olie-industrie halen en nauw aanleunen bij de politieke elite, en daarnaast zijn er de miljoenen veel armere burgers die nooit het gevoel hebben gehad enige invloed te hebben op politieke beslissingen.