Westen houdt Soedan angstvallig in de gaten

"We hebben absoluut het plan om heel betrokken te blijven", zei Gayle Smith, een Soedanspecialist in de Nationale Veiligheidsraad van president Barack Obama, gisteren tijdens een lezing in Washington. "We rekenen er nog niet op dat we een stapje terug kunnen doen."

Noorden in gevaar

Er staat veel op het spel de komende tijd. Als de bevolking, zoals verwacht, voor een zelfstandig Zuid-Soedan zal kiezen, kan ook in noordelijke regio's de spanning oplopen, zoals in Darfur, Zuid-Kordofan en de Boven-Nijlregio's, zodat de eenheid van het noorden in gevaar komt.

"De situatie in het noorden is heel fragiel en moet voorzichtig worden gemanaged", verklaarde Hilde Johnson, de Noorse oud-minister voor ontwikkelingssamenwerking die een cruciale rol heeft gespeeld in het bestand tussen Noord en Zuid. "Het risico bestaat dat er niet alleen een falende staat ontstaat, maar ook een gefragmenteerde staat", aldus Johnson, nu adjunct-directeur van UNICEF.

De angst is bovendien groot dat Khartoem de uitslag van het referendum zal afwijzen. Daardoor zou de burgeroorlog, die twee miljoen doden opleverde, weer kunnen worden hervat. De regering in Juba, in het zuiden, heeft veertig procent van haar budget gestoken in wapens en militaire capaciteit. De stammenmilities aan de grens, trouw aan Khartoem, zijn door het noorden niet ontwapend, ook al was dat met het vredesakkoord wel afgesproken.

Verrast

Iedereen was daarom uiterst verrast toen de Soedanese president Omar Hassan al-Bashir naar Juba reisde en de onafhankelijkheid al bijna leek te erkennen. "We zijn bereid te helpen", zei Bashir, die gezocht wordt door het Internationaal Strafhof wegens oorlogsmisdaden en genocide in Darfur. "Zelfs als de zuidelijke staat is geboren, zijn we in Khartoem bereid om technische en logistieke steun te geven. Ik zal gelukkig zijn met vrede tussen beide kanten in Soedan."

Desondanks blijft het wantrouwen ten opzichte van de president en zijn regering groot. Over bepaalde punten uit het vredesakkoord is nog steeds geen overeenstemming bereikt. Een referendum dat vanaf zondag gelijktijdig in Abyei zou plaatsvinden, een olierijke regio langs de grens tussen noord en zuid, is uitgesteld omdat beide partijen het niet eens zijn over de deelname van een nomadenstam die trouw is aan het noorden.

Er is nog evenmin een akkoord over de verdeling van de olie-inkomsten. Op dit moment is de verdeling fifty-fifty, maar die afspraak loopt af in juli. Tweederde van het regeringsbudget van Khartoem komt van de olie. In het zuiden is het bijna honderd procent, afgezien van internationale hulp.

De beide gebieden zijn voor hun inkomsten tot elkaar veroordeeld. Tachtig procent van de olieproductie komt uit velden in het zuiden - en als Abyei bij het zuiden wil gaan horen zelfs nog meer - maar omdat de olie alleen door Noord-Soedan bij zee kan komen, heeft Khartoem een aanzienlijke onderhandelingspositie.