Verdere nucleaire ontwapening niet vanzelfsprekend voor Rusland (analyse)

De twee landen hebben op 8 april dit jaar een nieuw akkoord ondertekend over de inperking van hun aantallen strategische kernraketten – het zogenaamde START-akkoord. Dat werd in mei gevolgd door een eerste onderhandelingsronde in Moskou. Elk land mag nog maximaal 1550 strategische kernkoppen overhouden, op 700 raketten of andere dragers. Die afspraken komen Rusland goed uit, want het is gewoon te duur om een groter arsenaal te onderhouden en stelselmatig te moderniseren.

Tactische kernwapens

De Amerikaanse president Barack Obama zegt dat zijn einddoel een kernwapenvrije wereld is, en dat is begrijpelijk: de VS hebben veruit het grootste conventionele leger in de wereld. Maar wil Rusland nog verder gaan? "Voor Rusland is het kernarsenaal in militair opzicht erg belangrijk; het heeft minder belang bij nucleaire ontwapening dan de VS", zegt Ben Rhode van het Internationaal Instituut voor Strategische Studies in Londen. "Rusland houdt er bijvoorbeeld nog verscheidene duizenden tactische atoomwapens op na in het westen van het land, als tegengewicht tegen de conventionele superioriteit van de Navo." Anders dan de allesvernietigende strategische kernwapens, die op grote steden zijn gericht en vooral een ontradende functie hebben, zijn de kleinere tactische kernwapens gemaakt om militaire doelen te treffen in een eventueel beperkt conflict.
"Velen in het Westen zeggen dat die wapens moeten worden opgenomen in toekomstige ontwapeningsgesprekken, maar ik weet niet hoe enthousiast Rusland daarover zou zijn", zegt Rhode. "In een kernwapenvrije wereld zou de militaire superioriteit van de VS toenemen, en Rusland zou een van de weinige argumenten verliezen om te stellen dat het nog een supermacht is."

Nucleair terrorisme

Maar Tom Collina en Greg Thielmann van de Amerikaanse Vereniging voor Ontwapening zien Rusland eventueel toch onderhandelen over tactische kernwapens. Ze geven wel toe dat Rusland niet meteen geneigd is zijn tactische arsenaal in te krimpen en dat het veel moeilijker is afspraken over een eventuele reductie van die wapens te controleren. "Rusland zou ook proberen de Amerikaanse antiraketsystemen aan banden te leggen, en dat willen de VS niet."
Maar sinds het einde van de Koude Oorlog kan Rusland kan eigenlijk niet veel meer doen met zijn honderden kernkoppen voor grond-lucht-raketten en ook met veel andere tactische kernwapens. De dreiging van nucleair terrorisme maakt de zorg voor een groot kernarsenaal ook steeds moeilijker.

Andere waarden

Volgens Robert Orttung van het Jefferson Instituut in Washington, wordt verdere samenwerking tussen Rusland en de VS dan weer bemoeilijkt door hun sterk uiteenlopende basiswaarden. "Rusland wordt steeds meer autoritair en het regime gebruikt anti-Amerikaanse retoriek om zijn legitimiteit te vergroten."
Pavel Andrejev, politiek commentator van het Russische nieuwsagentschap RIA Novosti, ziet ook weinig kansen. De Russische elite heeft volgens hem niet genoeg vertrouwen in de VS. Bovendien ziet Rusland zich gedwongen zijn conventionele strijdkrachten verder af te slanken, waardoor kernwapens nog belangrijker worden als afschrikkingsmiddel. Volgens Andrejev zou een verregaande reductie van het Amerikaanse en het Russische kernarsenaal in het huidige geopolitieke klimaat ook niet dienen als positief voorbeeld voor andere landen. Eventueel kan het voor sommige landen zelfs een stimulans worden om het eigen arsenaal verder uit te bouwen.