Verdachte voor moord op Slovaakse journalist gaat vrijuit

Zakenman Marian Kocner werd ervan beschuldigd de opdracht te hebben gegeven tot de moord op Kuciak, een onderzoeksjournalist bij de Slovaakse nieuwswebsite Aktuality.sk.

Kuciak schreef onder meer over relaties tussen de Italiaanse maffia en Slovaakse politici.

Kuciak en zijn verloofde Martina Kusnirova, beiden 27, werden in februari 2018 doodgeschoten in het huis van Kuciak in Velka Maca, ten oosten van de hoofdstad Bratislava. De zelfverklaarde huurmoordenaar Miroslav Marcek (37) had eerder dit jaar schuldig gepleit voor de moord op het echtpaar en werd veroordeeld tot 23 jaar gevangenisstraf.

Een rechtbank in Pezinok oordeelde gisteren (3 september), dat er niet genoeg bewijs is voor de betrokkenheid van Kocner. Een vrouw die ook terechtstond voor het helpen van Kocner bij het faciliteren van de moord, Alena Zsuszova, werd eveneens vrijgesproken, maar een derde persoon, Tomas Szabo, werd schuldig bevonden aan deelname aan de moorden.

Trieste dag voor persvrijheid

“We zijn verbaasd en teleurgesteld dat het lange onderzoek en de juridische procedure is geëindigd in dit vonnis. Dit is een trieste dag voor de persvrijheid in Slovakije en daarbuiten”, zegt Tom Gibson, EU-vertegenwoordiger voor het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ).

“Dit is zeer huiveringwekkend voor andere journalisten. Het is een signaal dat ze niet kunnen worden beschermd en hun werk niet veilig kunnen doen”, zegt hij.

De moorden op Kuciak en Kusnirova schokten Slovakije en leidden tot de grootste massaprotesten in het land sinds de val van het communisme. Premier Robert Fico en de minister van Binnenlandse Zaken Robert Kalinak werden gedwongen om af te treden en later nam ook het hoofd van de politie ontslag.

Corruptie

Hoewel hij er niet van werd beschuldigd zelf de trekker te hebben overgehaald, was Kocner voor velen de centrale figuur in het proces en een symbool van diepgewortelde corruptie tot op de hoogste staatsniveaus.

Voorafgaand aan het vonnis hadden journalisten gezegd dat de uitkomst van het proces een keerpunt zou zijn in de Slovaakse geschiedenis, zowel wat betreft het herstel van het vertrouwen van het publiek in de rechterlijke macht waarover het idee leeft dat die erg corrupt is, als het bewijs dat dezelfde rechterlijke macht effectief de misdaad, bedoeld om journalisten het zwijgen op te leggen, bestraft.  

Kort na de uitspraak zeiden veel lokale journalisten geschokt en teleurgesteld te zijn. Anderen waren boos en vol onbegrip over hoe de rechtbank tot het oordeel was gekomen. Ze vinden dat het rechtssysteem de slachtoffers en hun families in de steek heeft gelaten, omdat de mensen die opdracht gaven tot de moord nog steeds niet zijn berecht.

Straffeloosheid

Christophe Deloire, secretaris-generaal van Reporters Without Borders, omschrijft de vrijspraken als “een enorm falen van de onderzoeksinstanties en de rechterlijke macht.”

“We verwachtten dat Slovakije een positief voorbeeld zou geven wat betreft de vervolging en veroordeling van misdaden tegen journalisten. In plaats daarvan blijven we in een situatie van straffeloosheid. Wie heeft de moord op Jan Kuciak bevolen? Waarom is hij vermoord? We zouden een duidelijk antwoord moeten krijgen”, zegt hij.

Pavol Szalai van Reporters Without Borders noemde het vonnis gisteren “de grootste tegenslag voor de persvrijheid in Europa sinds de moord zelf. Tijdens het onderzoek en de gerechtelijke procedure werd Slovakije gezien als een eiland van hoop in Europa en vandaag had ons land een sterk signaal naar andere landen kunnen sturen.”

Gevoelige informatie

“Deze zaak werd internationaal op de voet gevolgd. Vooral voor de Europese instellingen was dit een belangrijke zaak in termen van de versterking van de persvrijheid in Europa”, zegt Gibson.

“Een van de belangrijkste aspecten van de moord op Jan Kuciak was dat hij als journalist werkte aan onderzoeksverhalen met gevoelige informatie, en dat er journalisten in veel andere landen zijn die soortgelijk werk doen. Deze zaak stond symbool voor de noodzaak om al die journalisten te beschermen.”

Tegen het vonnis werd ondertussen beroep aangetekend, waardoor het naar het Hooggerechtshof gaat. Deze instantie zal het vonnis bevestigen of de zaak terugsturen naar de rechtbank om opnieuw te worden gehoord.

Er wordt echter verwacht dat het maanden zal duren voordat het Hooggerechtshof een uitspraak zal doen.

Vertrouwen van publiek onder nul

Zuzana Petkova, een voormalig journalist die samen met Kuciak heeft gewerkt, zei: “Dit is niet het einde van de zaak, maar als de mensen die de opdracht hebben gegeven voor de moorden niet achter de tralies worden gezet, zal Slovakije deze zaak als een trauma voortslepen. Er zal geen vertrouwen meer zijn in het Slovaakse rechtssysteem.”

Anticorruptiewaakhond Transparency International Slovakia schreef in een Facebook-bericht: “Het moet een topprioriteit zijn voor het Hooggerechtshof en de wetshandhavingsinstanties om te voorkomen dat deze zaak de laatste spijker in de kist wordt van het vertrouwen van het publiek in de rechterlijke macht en de gerechtigheid in Slovakije.”

Drew Sullivan, redacteur bij Organised Crime and Corruption Reporting Project, zegt dat hij weinig hoop heeft dat de mensen die de opdracht tot de moord hebben gegeven ooit worden veroordeeld. “De uitspraak was een enorme teleurstelling, maar niet geheel onverwacht”, zegt hij. Ervaren criminelen weten hoe ze zich moeten isoleren van hun misdaad en er was geen direct forensisch bewijs van Kocners betrokkenheid.

“Er was echter wel een getuigenis en duidelijk indirect bewijs van zijn betrokkenheid. Als hij een gewone burger was geweest, zou hij schuldig zijn bevonden op basis van getuigenverklaringen, maar rechtbanken aanvaarden de getuigenis van gewone mensen tegen de heersende klasse niet. Hij is rijk, machtig en moorddadig, en zal in Slovakije nog enige tijd voor problemen blijven zorgen.”