Schuldencrisis Dubai voedt twijfels over islamitisch banksysteem

Nakheel, een dochter van Dubai World, financierde de bouw van 'de Wereld', een kunstmatige archipel voor de kust van Dubai, net als zijn andere megalomane projecten in het emiraat, voor een deel met sukuks, islamitische obligatieleningen. Dubai World liet op 30 november vorig jaar weten voorlopig geen schulden meer af te lossen. Dat had onder meer betrekking op drie types van sukuk die Nakheel uitgaf en waarvoor de projectontwikkelaar op 14 december 3,5 miljard dollar had moeten terugbetalen.

Even ongezond

Dubai werd uit de brand geholpen door zijn rijkere buur Abu Dhabi, die 10 miljard dollar voorschoot om alle dringende afbetalingen mogelijk te maken. Maar de totale schuld van Dubai bedraagt 90 miljard dollar – zowel conventionele als islamitische kredieten. De schuldencrisis in Dubai heeft volgens sommige beleggers aangetoond dat het islamitische financiële systeem wel anders maar zeker niet gezonder is dan het conventionele systeem.

"Toch is het een overdreven te stellen dat de crisis in Dubai de hele islamitische financiële sector in gevaar brengt, zegt Abdel Mawla Shaar van de Ecole Supérieure des Affaires aan de Universiteit van Beiroet. "We zeggen toch ook niet dat de Latijns-Amerikaanse financiële crisis van de jaren negentig het conventionele bankmodel op de helling heeft gezet."

De islamitische financiële sector groeide de voorbije jaren sterk in de Golfstaten en in Aziatische landen als Indonesië en Maleisië. Volgens Shaar trok de snelle groei van het systeem ook veel Europees geld aan.

Experts schatten dat er al 500 tot 750 miljard dollar in islamitische beleggingsproducten zit. Kenmerkend is dat die geen interest opleveren, want dat is verboden door de islam. Sukuks bieden de houders deeleigendom en een deel van de winst van de uitgever aan. Bij andere financiële producten kopen banken goederen aan voor hun klanten die ze hen dan doorverkopen, in lease geven of via partnerschap ter beschikking stellen.

Huiswerk maken

Volgens Badih Khatib, een expert van het Arab Finance House, een islamitische bank in Beiroet, gingen veel houders van de sukuks van Nakheel er ten onrechte van uit dat de obligatieleningen een staatswaarborg genoten. "Investeerders moeten net als bij andere beleggingen hun huiswerk maken en een afweging maken van de risico's en de mogelijke winst", oordeelt Khatib.

Volgens Shaar is het grote probleem dat instellingen en investeerders in islamitische beleggingsproducten te zeer op de conventionele manier tegen beleggingen aankijken. Ze zijn enkel uit op rendement, terwijl het islamitische systeem uitgaat van het delen van de winst en van de risico's.

Eén ding is zeker: de islamitische bankiers waren even blind als hun conventionele collega's voor de speculatieve bel die de voorbije jaren in Dubai ontstond. Sommige islamitische geleerden oordelen ook dat de meeste sukuks helemaal niet in overeenstemming zijn met de sharia, de islamitische wet.