Politieke onrust rukt op naar La Paz

In de provincie Cochabamba protesteren arbeiders, vakbondsactivisten en cocaboeren al tien dagen. Ze hebben gezworen de conservatieve gouverneur Manfred Reyes tot aftreden te dwingen. De betogers, aanhangers van de linkse president Evo Morales, zijn verbolgen over Reyes' voorstellen om een grotere economische en politieke autonomie toe te staan aan het oosten van Bolivia. Dat deel van het land is relatief welvarend in vergelijking met het bitter arme hoogland.

In de provincie La Paz verstrijkt vanmiddag (woensdagavond onze tijd, red.) een ultimatum dat vakbondsmensen in de stad El Alto gesteld hebben aan gouverneur José Luis Paredes om op te stappen. Als hij dat niet doet, komen er grote betogingen om hem onderuit te halen. Paredes had zich achter de ideeën van Reyes geschaard, en daar kwam prompt reactie op.

In Santa Cruz, één van de vier relatief rijke provincies in het oosten van het land waar ondernemers en de middenklasse al langer met separatistische ideeën spelen, groeit er ook een beweging die daar hard tegenin gaat.

Nu is de onrust nog het grootst in Cochabamba. Bij confrontaties tussen tegenstanders en aanhangers van Reyes in de stad Cochabamba, vielen vorige week twee doden. Sinds 8 januari demonstreren er duizenden arbeiders en boeren in de straten van de provinciehoofdstad. Actievoerders probeerden onder meer de zetel van de provinciale regering in brand te steken.

Maar de situatie in El Alto lijkt even explosief. El Alto ligt vlakbij de hoofdstad La Paz. Vakbondsactivisten en andere actievoerders lager er in 2003 aan de basis van een opstand die de rechtse president Gonzalo Sánchez de Lozada tot aftreden dwong. Toen waren het plannen om Boliviaans aardgas goedkoop en via aartsvijand Chili naar de VS uit te voeren, de lont in het kruitvat.

De autonomiegedachten die leven in het oosten van het land, staken ook toen al de kop op. De overwinning van Evo Morales bij de verkiezingen van december 2005 en zijn beleid van nationaliseringen heeft de separatistische tendensen versterkt. Daar kon ook het negatieve resultaat van een referendum over grotere bevoegdheden voor de provincies niets aan veranderen. In die door Morales in juni vorig jaar opgezette volksbevraging sprak de meerderheid van de Bolivianen zich uit tegen decentralisering. Maar in de vier oostelijke provincies antwoordde wel een meerderheid van de stemgerechtigden met ja.

Reyes Villa, de gouverneur van Cochabamba, eiste in december een nieuw referendum. Reyes Villa zegt dat hij niet streeft naar de opdeling van het land, al liet hij zich in december wel ontvallen dat hij voor de "onafhankelijkheid" van Santa Cruz is. Intussen heeft de gouverneur zijn eis voor een nieuw referendum ingetrokken, maar dat kon de gemoederen niet bedaren.

Voor president Morales is het verzet tegen de dissidente gouverneurs welkom. In het totaal zijn zes van de negen gouverneurs in Bolivia voor meer autonomie. Zij hebben de handen ineengeslagen ter verdediging van "de vrije meningsuiting" in Bolivia. Dat is een impliciete uitdaging aan het adres van Morales.

De betogingen tegen de decentralisering van het land worden openlijk gesteund door de Beweging naar het Socialisme (MAS), de partij van Morales. MAS-parlementslid Omar Fernández noemde het conflict in Cochabamba een "strijd tussen arm en rijk. Hij voorspelde dat de "strijd van het volk tegen rechts" ook in Santa Cruz zal losbarsten.

In Santa Cruz de la Sierra, de hoofdstad van de provincie, loopt de spanning al op. Migranten uit andere delen van het land hebben plannen bekend gemaakt om een eigen bestuur te vormen in de wijk waar ze wonen. Op het hoofdkwartier van het Burgercomité voor Santa Cruz, een vereniging van voorstanders van meer autonomie, werd dinsdag een aanslag gepleegd met traangasgranaten.

President Morales heeft intussen de inzet verhoogd met een wetsvoorstel dat het mogelijk maakt burgemeesters, gouverneurs en zelfs de president vervroegd naar huis te sturen door middel van een referendum. Dat referendum zou er komen als de gezagsdragers de mensenrechten schenden, zich schuldig maken aan corruptie of hun verkiezingsbeloften niet nakomen. De gouverneurs die Morales het vuur aan de schenen leggen, steunen het initiatief. Maar er zijn minstens drie maanden nodig om het voorstel door het parlement te laten goedkeuren.