Zuid-Amerikaanse Pantanal staat in brand

Al 880 branden, terwijl de teller vorig jaar in dezelfde periode op 90 stond. De onthutsende cijfers komen van het Queimadas-programma van het Braziliaanse Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE). Ze merken ook fijntjes op dat het ergste nog moet komen, want het droge seizoen is er amper begonnen.

Brazilië, Bolivia en Paraguay

De Pantanal ligt in het hart van Zuid-Amerika, verspreid over Brazilië, Bolivia en Paraguay. Het is het grootste tropische wetland ter wereld en kan worden vergeleken met een soort soepbord, dat ieder half jaar volloopt met water uit de omringende bergen en rivieren. Zo worden er dan meren, lagunes en moerassen gevormd.

Maar sinds eind vorig jaar is in de Pantanal veel minder regen gevallen dan gemiddeld, en zelfs in het regenseizoen was er een recorddroogte. Daardoor nemen bosbranden toe: in mei 2024 alleen al werden 246 branden geregistreerd, vergeleken met slechts 33 in mei vorig jaar.

En ook deze maand is er volgens INPE nog ongewoon intense vuuractiviteit waargenomen in de Pantanal. Satellieten van de Nasa, waar INPE mee over beschikt voor metingen boven het gebied, detecteerden opnieuw honderden actieve branden. De Nasa-gegevens van 11 juni tonen bijvoorbeeld ten minste zes aanhoudende branden over een oppervlakte van meer dan 200 vierkante kilometer.

Doorgaans ontstaan de meeste branden hier pas op het toppunt van het droge seizoen tussen augustus en oktober, met een piek in september. Experts waarschuwen dan ook dat de ernstige droogte in de Pantanal het risico op grootschalige branden enkel maar verhoogt.

Veel minder regen

“De situatie is urgent”, zegt Cyntia Santos van WWF-Brazilië. “In 2020 hadden we rampzalige branden die 30 procent van de natuurgebieden verwoestten. De huidige analyses laten zien dat de cijfers voor 2024 erg lijken op die van dat jaar. Dus we houden ons hart vast. Gelukkig zijn alle betrokken autoriteiten en de Pantanal-samenleving alert”, zegt ze.

Belangrijke factoren die de branden verergeren zijn het gebrek aan regen, de verminderde toevoer van water en de ophoping van droog organisch materiaal.

Begin april waarschuwden deskundigen al dat de regio één van de ergste droogtes uit de geschiedenis zou gaan meemaken, met slechts 600 millimeter regen in plaats van 1400 millimeter normaal. Dat is ruim onvoldoende om de rivieren te laten overstromen en lagunes te verbinden, wat leidde tot lage waterstanden in het hele gebied en een verhoogd brandrisico.

De Paraguay-rivier, de belangrijkste rivier in de regio, heeft volgens de autoriteiten nog nooit zo laag gestaan als dit jaar.

Ook andere regio’s getroffen

Volgens de Federale Universiteit van Rio de Janeiro heeft de Pantanal-regio in 2024 al 3500 vierkante kilometer in vlammen zien opgaan.

Maar niet alleen de Pantanal lijdt onder de bosbranden. In de Amazone werden dit jaar al 10.647 bosbranden geregistreerd, een ruime verdubbeling ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

Ook in de Cerrado, savannegebied in het centrale westen van Brazilië, steeg het aantal branden dit jaar met 37 procent.  

“Braziliaanse biomen zijn met elkaar verbonden en onderling afhankelijk van elkaar als het gaat om de gevolgen van de klimaatcrisis”, legt Daniel Silva van WWF-Brazilië uit. “We hebben een consistent beleid nodig voor de verschillende gebieden in het land.” Hij noemt het stoppen van de ontbossing een essentiële eerste stap om een ernstige klimaatcrisis te voorkomen.