Panama bestrijdt honger met verbeterde gewassen

Het plan dateert uit 2006, maar kreeg in 2013 vorm toen de overheid het programma Agro Nutre Panamá lanceerde. Doel is de voedselkwaliteit te verbeteren door het ijzer, vitamine A en zink-gehalte in de gewassen te verhogen. "We zien biofortificatie als een goedkope manier om problemen met dagelijkse voeding aan te pakken", zegt Ismael Camargo, de coördinator van Agro Nutre.

In 2006 begon onderzoek naar de biofortificatie van maïs. Twee jaar later volgden bonen en in 2009 rijst en zoete aardappelen. Zo'n 4000 van de 48.000 zelfvoorzienende boeren of 'gezinsboerderijen' doen momenteel mee aan het planten van de verbeterde zaden. Het toevoegen van micronutriënten aan basisvoeding werd in 2009 overheidsbeleid in Panama. Tot nu toe werden vijf variëteiten maïs, vier rijstsoorten en twee soorten bonen op conventionele wijze veredeld. 

Extreme armoede

"Het project richt zich in eerste instantie op gebieden waar extreme armoede heerst en waar mensen voedsel verbouwen om van te leven", zegt Omaris Vergara, voedselingenieur aan de Universiteit van Panama. "In deze fase denken we nog niet aan commercialisering van dit voedsel. Het doel is de voedingswaarde te verbeteren van het voedsel dat deze kleine boeren verbouwen."

Vergara zegt dat de grootste hindernis voor expansie het gebrek aan onderzoeksinfrastructuur is. "Dit project richt zich op kwetsbare groepen. Academische instituten zullen impactstudies doen, maar die moeten nog beginnen en zijn erg duur", zegt ze. "Het gebrek aan onderzoeksfaciliteiten is een zwak punt in het project."

Volgens cijfers van Agro Nutre leeft een miljoen van de 3,5 miljoen inwoners van Panama op het platteland. Van de plattelandsbevolking leeft de helft in armoede en 22 procent in extreme armoede. De situatie is het ergst onder inheemse bevolkingsgroepen.

Minder water

Isidra González, een 54-jarige boerin uit Hijos de Dios in het district Olá (provincie Coclé), had tot voor kort nog nooit gehoord van biofortificatie. Vijf jaar geleden begon ze met het planten van verbeterde zaden. Zeventig gezinnen in het dorp zijn overgestapt op deze zaden. "Ik geloof dat ze beter zijn en dat ze een hogere opbrengst geven. Ze hebben maar de helft van het water nodig om te groeien", zegt González, die al sinds de experimentele fase bij het project betrokken is. "Mensen zijn blij met deze gewassen, want ze zijn goed en hebben meer smaak. Mijn kinderen vinden de rijst en bonen lekker en dat zegt iets", lacht ze.

Vicente Castrellón, een 69-jarige boer, begeleidt andere boeren in het district. "We oogsten drie keer per jaar. Ik geeft technische ondersteuning aan andere boeren. Zij oogsten nu vooral voor eigen gebruik, maar bij sommigen is de opbrengst hoog genoeg om ook wat te kunnen verkopen en daar een beetje geld mee te verdienen", zegt hij.

De overstap naar versterkte zaden ging niet eenvoudig, zegt Castrellón. "Het duurde bijna een jaar voordat ze zich aansloten bij Agro Nutre. Maar nu zijn ze er enthousiast over."

Zoete aardappelen

De introductie van zoete aardappelen als vierde gewas, was een strategische zet, legt onderzoeker Arnulfo Gutiérrez uit. Deze aardappel, die bijna was bijna verdwenen uit het Panamese dieet, is wereldwijd het op vier na grootste gewas in termen van productie. De VN-Voedsel -en Landbouworganisatie promoot de expansie ervan wereldwijd. Panama wil de consumptie van de zoete aardappel verhogen en in 2015 twee of drie nieuwe, verbeterde soorten introduceren.

Los van de wetenschap en productie, vraagt biofortificatie om een constante lobby naar de politiek toe, om het in stand te houden als overheidsbeleid. Eyra Mojica, vertegenwoordiger van het Wereldvoedselprogramma (WFP) in Panama, weet goed de weg in het parlementsgebouw. "Voedselzekerheid een complexe kwestie", legt ze uit. "Het WFP is de belangrijkste instantie die informatie verstrekt aan de autoriteiten. Er heerst veel onwetendheid."

De vier verbeterde gewassen worden vanaf volgend jaar aangevuld met onder meer cassave, zegt Mojica. "We willen toe naar zeven verbeterde gewassen en ook nieuwe doelgroepen. Daarbij denken we ook aan samenwerking met lunchprogramma's van scholen."