Pacifisme praktisch verdwenen uit Japanse grondwet

Mocht Japan jarenlang alleen zichzelf verdedigen bij een aanval, dan kunnen Japanse militairen nu worden uitgezonden om een bevriend land te helpen of om mee te doen aan VN-operaties. Het besluit komt na diverse eerdere "herinterpretaties" van de grondwet die het oorspronkelijke pacifisme afzwakten.

De Japanse premier Shinzo Abe benadrukt dat de laatste herinterpretatie juist het risico verkleint dat Japan betrokken raakt bij een oorlog. Hij zegt verder dat er geen grote veranderingen zullen komen in het buitenlandse en defensiebeleid.

Toch heeft de nieuwe koers wel degelijk significante gevolgen. De Verenigde Staten, die er al lange tijd bij Japan op aandringen om meer verantwoordelijkheid te nemen op het gebied van veiligheid, lieten onmiddellijk merken blij te zijn met het Japanse besluit. Minister van Defensie Chuck Hagel noemde het een "belangrijke stap voor Japan dat een grotere bijdrage wil leveren aan regionale en wereldwijde vrede en veiligheid."

De buurlanden van Japan toonden zich minder enthousiast. Japan is momenteel betrokken bij diverse ruzies over eilanden, met China, Zuid-Korea en Rusland. De aankondiging van Abe wordt vanuit die landen dan ook bekeken tegen de achtergrond van die conflicten. In Zuid-Korea noemden politici de Japanse zet een bedreiging voor de regionale stabiliteit. China ging nog verder en betichtte Japan van "kwade bedoelingen".

Assertief leger

Ook niet alle Japanners zijn blij met het nieuwe beleid. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat 58 procent van de bevolking tegen Abes laatste hervorming is. De premier heeft er vanaf het begin geen geheim van gemaakt dat hij een assertiever leger wil. Maar het is niet de eerste keer dat een Japanse regering de grondwet herinterpreteert om de bevoegdheden van het leger – officieel de Zelfverdedigingstroepen geheten – uit te breiden.

Nadat Noord-Korea in 1998 een raket had gelanceerd in het Japanse luchtruim, verstevigde Japan zijn deelname in de Amerikaanse raketverdediging. Na de aanslagen van 11 september 2001 werden nieuwe wetten aangenomen die het mogelijk maakten om de Amerikaans troepen bij te staan buiten Japan.

Recentelijk werd het verbod op de export van militair materiaal opgeheven. Japan verkocht echter al langere tijd legermateriaal onder het voorwendsel dat het bedoeld was voor burgerdoeleinden. In plaats van een directe aanval op de grondwet, kozen de Japanse conservatieven voor het geleidelijk uithollen van artikel 9 door de tekst telkens te herinterpreteren.

George W. Bush

De Japanse uitbreiding van de bevoegdheden van het leger komt gelijk met de Amerikaanse plannen om de strategische invloed in Oost-Azië te versterken. Het Pentagon heeft momenteel echter een beperkt budget, zeker vergeleken met het tijdperk van president George W. Bush (2001-2009). Om succesvol te zijn in de regio, is Washington afhankelijk van zijn belangrijkste bondgenoten: Zuid-Korea, Australië, de Filipijnen en Japan.

Ondanks een geschiedenis van pacifisme, heeft Japan een van de grootste legers in de wereld. Het land geeft meer aan defensie uit dan alle andere Aziatische landen, met uitzondering van China. Het defensiebudget zal naar verwachting in de komende vijf jaar verder groeien. Japan heeft al voor ongeveer 10 miljard dollar F-35 straaljagers besteld in de VS.