"Oorlogszuchtige" mieren kunnen ontstoken wonden behandelen met eigen antibiotica

Matabele-mieren (Megaponera analis) zijn relatief grote mieren die veel voorkomen ten zuiden van de Sahara. Ze eten uitsluitend termieten, en ondernemen dan ook dagelijks gevaarlijke jachtexpedities waarbij ze termietenkolonies aanvallen.

Termieten zijn echter geduchte tegenstanders met felle verdedigingsmechanismen. De mieren lopen tijdens deze confrontaties vaak verwondingen op en het risico op infectie vormt een aanzienlijke bedreiging voor hun overleving.

Doeltreffende behandeling

De Matabele-mieren hebben echter een geavanceerde medische techniek ontwikkeld om de overlevingskansen van hun gewonde kameraden op te krikken. Onderzoekers van de universiteiten van Würzburg en Lausanne ontdekte dat de mieren onderscheid kunnen maken tussen geïnfecteerde en niet-geïnfecteerde wonden. En wat meer is, die laatste kunnen ze op een doeltreffende manier behandelen met antibiotica die ze zelf produceren.

Chemische analyses onthulden dat de samenstelling van de buitenste lichaamswand van de Matabele-mier wijzigt als reactie op een wondinfectie. De mieren herkennen deze verandering, waardoor ze de infectiestatus van hun gewonde nestgenoten nauwkeurig kunnen vaststellen.

Voor de behandeling gebruiken de mieren antimicrobiële verbindingen en eiwitten uit een klier die zich aan de zijkant van hun borststuk bevindt. De afscheiding van de klier bevat 112 bestanddelen, waarvan de helft antimicrobiële of wondhelende eigenschappen heeft. De behandeling is opvallend doeltreffend: het verlaagt het sterftecijfer van geïnfecteerde mieren met maar liefst 90 procent.

Aandacht van Netflix

“Met uitzondering van de mens ken ik geen ander levend wezen dat zulke geavanceerde medische wondbehandelingen kan uitvoeren”, zegt Erik Frank, hoofdauteur van de studie die dinsdag verscheen in het gerenommeerde tijdschrift Nature Communications.

Zijn collega, de Zwitserse bioloog Laurent Keller, wijst op de medische implicaties voor de mens: de primaire ziekteverwekker in mierenwonden, Pseudomonas aeruginosa, is ook een belangrijke oorzaak is van infecties bij mensen. Sommige stammen zijn resistent tegen antibiotica.

In een volgend stadium willen de onderzoekers dan ook de antibiotica die Matabele-mieren gebruiken identificeren en analyseren. Volgens hen kan dat mogelijk leiden tot de ontdekking van nieuwe antibiotica met toepassingen in de menselijke geneeskunde.

Leuk weetje: De Matabele-mieren en hun buitengewone genezende krachten trokken zelfs de aandacht van Hollywood. De natuurdocumentaireserie “Life on Our Planet”, geregisseerd door Steven Spielberg en nu te zien op Netflix, wijdt in de vijfde aflevering een heel segment aan de oorlogszuchtige insecten.